Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.; dalej ustawa o CIT), jak również ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT) dochodem z kapitałów pieniężnych jest wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej. Jednak obie ustawy odmiennie traktują możliwość zaliczenia do kosztów wydatków na nabycie przez podatników udziałów (akcji) w likwidowanych osobach prawnych. Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT, do przychodów nie zalicza się wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej w części stanowiącej koszt nabycia udziałów bądź akcji.
Jednocześnie przepisy ustawy o PIT nie zawierają analogicznych postanowień. Na mocy art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT przychody z udziału w zyskach osób prawnych (do których jest zaliczana wartość majątku otrzymanego w wyniku likwidacji) opodatkowuje się 19-proc. zryczałtowanym podatkiem. Jednocześnie, w art. 30a ust. 6 ustawy o PIT, ustawodawca jasno wskazał, że zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszenia o koszty uzyskania przychodu. Zaprezentowane brzmienie przepisów obu ustaw o podatku dochodowym powoduje zatem zupełnie nieuzasadnioną nierówność pomiędzy podatnikami, co jest sprzeczne m.in. z przepisami konstytucji, jak również wywołuje rozbieżności w praktyce organów podatkowych. A zatem: podatnik podatnikowi nierówny.
Wydaje się jednak, że ustawodawca ma świadomość, że wyżej wskazane przepisy skutkują zróżnicowaniem pozycji podatkowej podatników. W dniu 15 listopada 2006 r. ówczesny podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Jarosław Neneman udzielił odpowiedzi na interpelację poselską w omawianym zakresie (interpelacja nr 5108), w której stwierdził, że z uwagi na to, że wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej traktowana jest jako dochód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, należy uznać, że opodatkowaniu podlega różnica między wartością majątku otrzymanego w wyniku likwidacji a wydatkami poniesionymi na objęcie lub nabycie udziałów (akcji). Zatem zryczałtowany podatek dochodowy, o którym mowa w art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w przypadku podziału majątku likwidowanej osoby prawnej pobiera się od wartości majątku otrzymanego w wyniku podziału pomniejszonej o poniesione wydatki na nabycie udziałów (akcji).
We wskazanej interpelacji Ministerstwo Finansów próbowało naprawić nierówność podatników wynikającą z wadliwej konstrukcji przepisów ustawy o PIT. Jednak należy pamiętać, że odpowiedzi resortu na interpelacje nie są obowiązującym w Polsce źródłem prawa. Dodatkowo, w tym przypadku osoba, która udzieliła odpowiedzi, nie jest już pracownikiem ministerstwa. Dlatego też wydaje się, że najlepszym sposobem na wyeliminowanie nierówności podatników oraz harmonizację praktyki organów podatkowych byłoby ujednolicenie przepisów obu ustaw o podatku dochodowym.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tomasz Rysiak, prawnik z kancelarii Magnusson