Umowa użyczenia polega na nieodpłatnym oddaniu do używania rzeczy ruchomej lub nieruchomości. Mimo że użyczenie jest czynnością prawną o charakterze bezpłatnym, użyczający nieruchomość są zobowiązani do ustalenia przychodu podlegającego opodatkowaniu.
Wioletta Jałocha, prawnik w Kancelarii Prawnej Lakron M. Kargul i Wspólnicy, wskazuje, że przepisem regulującym kwestie opodatkowania przychodów z użyczenia nieruchomości jest art. 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Zgodnie z tą regulacją za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie do używania innym podmiotom uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości - mówi Wioletta Jałocha.
Wartość czynszowa
Oznacza to, że użyczający musi rozliczyć się z fiskusem na takich zasadach, jakby lokal wynajmował. Nasza rozmówczyni zwraca uwagę, że od tej zasady są wyjątki. Chodzi tu o przypadki, w których właściciel nieruchomości używa jej na potrzeby własne lub członków rodziny (nie tylko mieszkaniowe) albo oddał bezpłatnie nieruchomość do użytku na cele działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym. Wówczas nie ustala się wartości czynszowej nieruchomości.
- Nie jest także przychodem wartość czynszowa lokali lub budynków mieszkalnych udostępnionych pracownikom, dla których stanowi ona nieodpłatne świadczenie opodatkowane jako element przychodu osiąganego ze stosunku pracy - podkreśla Wioletta Jałocha.
Nie zawsze z VAT
Umowa użyczenia w pewnych wypadkach podlega także opodatkowaniu VAT.
- Zgodnie z zakresem ustawy o VAT, opodatkowaniu tym podatkiem podlega m.in. jedynie odpłatne świadczenie usług. Umowa użyczenia, mająca charakter nieodpłatny, co do zasady, nie podlega opodatkowaniu VAT - mówi Rafał Maciesza, radca prawny w Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych P.J. Sowisło z Poznania.
Ekspert podkreśla, że przepisy ustawy o VAT zawierają jednak wyjątek od tej generalnej zasady, rozciągając opodatkowanie na niektóre usługi wykonywane nieodpłatnie.
- Dotyczy to usług świadczonych m.in. na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, członków spółdzielni i stowarzyszenia oraz innych nieodpłatnie świadczonych usług, niezwiązanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Ewentualne opodatkowanie umowy użyczenia zależy głównie od charakteru związku łączącego użyczającego z biorącym nieruchomość do używania - wyjaśnia ekspert.
MAGDALENA MAJKOWSKA