Zachowek jest tą częścią spadku, która należałaby się bliskim spadkodawcy, tzn. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom, gdyby byli powołani do spadku z ustawy, lecz spadkodawca np. pozostawił testament, w którym cały majątek przekazał osobie lub osobom spoza kręgu najbliższej rodziny.
Uprawnionemu do zachowku przysługuje przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Nabywca zachowku przyznanego na mocy orzeczenia sądowego musi rozliczyć się z fiskusem.
- Opodatkowaniu podatkiem od spadków podlega nabycie zachowku, jeżeli spadkobierca nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu - mówi Marlena Kucińska, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Nowakowski i Wspólnicy (zrzeszona w Consortio Lex).
Wyjaśnia, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcach własności rzeczy i praw majątkowych, którymi są osoby bliskie spadkodawcy (zstępni, małżonek, rodzice). W przypadku nabycia tytułem zachowku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.
Skorzystają ze zwolnienia
- W związku z tym, że do zachowku powołane są osoby najbliższe spadkodawcy, mogą one skorzystać z tzw. generalnego zwolnienia w podatku od spadków, o którym mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - podkreśla Marlena Kucińska.
Zwraca ponadto uwagę, że aby skorzystać z tego zwolnienia, spadkobierca musi przede wszystkim zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jednak ustawa przewiduje tu pewne wyjątki.
Przypomnijmy, że obowiązek złożenia zgłoszenia (na formularzu SD-Z1) wyłączony został m.in. w przypadku, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9637 zł.
Wypłaty w ratach
Warto wiedzieć, że możliwa jest sytuacja, w której sąd zasądzi wypłatę zachowku na rzecz uprawnionego w ratach. Podstawę opodatkowania w takim wypadku będzie stanowić wypłacona część należności. Paweł Jabłonowski, ekspert podatkowy w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, wyjaśnia, że do ustalenia podstawy opodatkowania przy nabyciu rzeczy lub praw z tytułu zachowku stosuje się ogólne zasady dotyczące określania podstawy opodatkowania w podatku od spadków i darowizn.
- Zatem w przypadku zaspokojenia roszczenia o zachowek w formie zapłaty sumy pieniężnej podstawę opodatkowania stanowi zapłacona kwota, nawet jeżeli stanowi tylko część należności - mówi Paweł Jabłonowski.
Ekspert podkreśla, że należy mieć oczywiście na uwadze, że w przypadku częściowego zaspokojenia roszczenia obowiązek podatkowy powstaje tylko w zakresie tej części.
- W przypadku realizacji zachowku w formie świadczenia pieniężnego, obowiązek podatkowy powstaje w dniu zapłaty. Odsetki od wypłacanych rat zachowku powinny powiększyć podstawę opodatkowania w podatku od spadków i darowizn - podsumowuje nasz rozmówca.
MAGDALENA MAJKOWSKA