Zawieszanie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Wniosek RPO o zmianę prawa
Obywatele od dawna wskazują RPO, że postępowania w sprawie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego są wszczynane instrumentalnie. Potem są zaś zawieszane. Wszczęcie śledztwa wydłuża bowiem termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, które normalnie wygasa po pięciu latach od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
RPO z ogromnym niepokojem obserwuje nieefektywność w rozwiązaniu problemu, który od wielu lat znajduje się w centrum jego zainteresowania.
Jeszcze 22 października 2014 r. RPO Irena Lipowicz zaskarżyła do TK (sygn. akt K 31/14) art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej - w zakresie, w jakim przewiduje, że bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie, a nie przeciwko konkretnej osobie. Ponadto zaskarżył art. 114a Kodeksu karnego skarbowego. Po jego wprowadzeniu w 2010 r. praktyka - już wcześniej stosowana - została bowiem usankcjonowana prawnie.
Według Rzecznika zaskarżone przepisy są sprzeczne z zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji). Nie zapewniają bowiem bezpieczeństwa prawnego jednostce, ingerując istotnie w jej interesy majątkowe, a jednocześnie nie przyznając stosownych gwarancji procesowych. Art. 114a Kks pozwala zaś na rozciąganie ustawowych terminów dochodzenia roszczeń, co narusza pewność obrotu prawnego, a także sprzyja opieszałości organów państwa. To jest zaś sprzeczne z konstytucyjnym prawem do sądu (art. 45 Konstytucji).
Podatnik nie ma wprawdzie konstytucyjnego prawa do przedawnienia, ale ma prawo oczekiwać, że upływ terminu przedawnienia spowoduje wygaśnięcie ewentualnych nieuregulowanych zobowiązań. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia wydłuża ten termin o okres zawieszenia. Powstaje wówczas stan niepewności podatnika, który nie wie, czy jego zobowiązanie podatkowe wygasło.
Zawieszanie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych przed TK
TK rozpoznał wniosek RPO 10 stycznia 2017 r. Przed wydaniem wyroku, postanowił jednak zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo i odroczyć bez wyznaczania terminu. Do dziś nowy termin nie został wyznaczony.
W ostatnim czasie Rzecznik zgłosił udział w trzech postępowaniach TK, zainicjowanych skargami konstytucyjnymi w takich sprawach.
17 stycznia 2020 r. RPO zgłosił udział w postępowaniu TK ze skargi konstytucyjnej (sygn. akt SK 100/19) co do art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Wniósł o uznanie, że jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 2 Konstytucji.
8 czerwca 2020 r. RPO przyłączył się do następnego postępowania TK ze skargi konstytucyjnej w takiej sprawie (sygn. akt SK 50/202). Złożył podobny wniosek.
21 grudnia 2020 r. Rzecznik zgłosił udział w sprawie w TK z kolejnej skargi konstytucyjnej (sygn. akt SK 122/20). Także tu wniósł o stwierdzenie niekonstytucyjności art. 70 § 6 pkt 1.
Niestety, żadna z tych spraw dotychczas nie doczekała się rozstrzygnięcia Trybunału. Tym samym art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej korzysta z domniemania konstytucyjności i nadal jest stosowany przez organy podatkowe.
Postulat ograniczenia instytucji zawieszania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego przewiduje rządowy projekt nowej Ordynacji podatkowej (druk nr 3517). W uzasadnieniu wskazano, że możliwość wszczynania postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe może skutkować tym, że w skrajnych przypadkach zobowiązanie nigdy się nie przedawni. Dlatego zdaniem projektodawców zawieszenie biegu terminu przedawnienia powinno następować tylko z przyczyn obiektywnych, niezależnych od organu podatkowego. Niestety prace nad tym projektem wstrzymano.
A w ramach Komitetu Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej „Przywróćmy podatkom przedawnienie” powstał obywatelski projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej. Zakłada on uchylenie jej art. 70 § 6 pkt 1, art. 70 § 7 pkt 1 oraz art. 70c.