Dokumentacja cen transferowych - problematyczne obowiązki
Podmioty przygotowujące dokumentację cen transferowych są od kilku lat ciężko doświadczane zarówno przez ustawodawcę, jak i przez niezależne czynniki zewnętrzne. Nie dość, że podatnicy sporządzający dokumentację cen transferowych w zeszłym roku po raz pierwszy musieli zmierzyć się z formularzem TPR oraz z rozszerzonymi wymogami formalnymi, to te doświadczenia okażą się najprawdopodobniej niewystarczające do bezproblemowego przygotowania dokumentacji za 2020 rok.
Tak jak na każdą inną sferę życia prywatnego, społecznego oraz gospodarczego, pandemia koronawirusa miała wpływ również na ceny transferowe. Konieczność dostosowania grupowych rozliczeń do drastycznie zmieniających się rynkowych warunków, wysoka niestabilność biznesu w roku 2020 oraz brak praktyki w zakresie dokumentowania transakcji realizowanych w podobnych okolicznościach sprawia, że sporządzenie analiz cen transferowych jest wyjątkowo skomplikowane.
Problemy podatników potęguje fakt, że pomimo zbliżających się terminów na przygotowanie dokumentacji cen transferowych (31 grudnia to termin dla spółek, u których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym), nadal nie zostały opracowane oficjalne wytyczne ministerstwa finansów, dające jakiekolwiek wskazówki dotyczące traktowania rynkowości transakcji w roku 2020. Na tę chwilę jedynym dokumentem wskazującym sugerowany sposób zarządzania tym problemem są Rekomendacje Forum Cen Transferowych (FCT). Nie stanowią one jednak źródła prawa, ani nie są wiążące dla organów. Są jednak zbiorem dobrych praktyk oraz wskazań, mających na celu umożliwienie podatnikom spełnienie obowiązków dokumentacyjnych przy zachowaniu wysokiej dokładności i odpowiedniej jakości. O istotności omawianych rekomendacji świadczy dodatkowo fakt, że w trakcie XIII FCT przedstawiciele resortu finansów zaznaczyli, że rekomendacje te stanowią dla Ministerstwa istotne wsparcie przy wypracowywaniu oficjalnych wytycznych.
Poniżej przedstawiamy pierwszą część najważniejszych rekomendacji. Grupa robocza odpowiadająca za ich przygotowanie stworzyła kompleksowe wytyczne, które powinny przysłużyć się podatnikom w wypełnieniu obowiązków z zakresu cen transferowych. W ramach przygotowanej przez nas serii artykułów, przybliżymy najważniejsze założenia tych rekomendacji.
Jak sporządzić analizę porównawczą?
Analiza porównawcza stanowi jeden z podstawowych elementów dokumentacji cen transferowych, a jej wyniki są wykorzystywane do określenia i weryfikacji rynkowego poziomu cen. Analizy obejmujące rok obrotowy, w którym wybuchła pandemia powinny uwzględniać tę sytuację. W tym artykule zebrano najważniejsze aspekty zawarte w rekomendacjach FCT dotyczących wpływu pandemii na proces przygotowywania analizy porównawczej.
Jak wskazano w rekomendacjach, dotychczas obowiązujące ogólne zasady dotyczące sposobu przeprowadzania analiz są nadal wiążące. Powyższe oznacza, że przy tworzeniu próby porównawczej należy dążyć do określenia rynkowości w oparciu o możliwie najbardziej porównywalne dane. Porównywalne dane są rozumiane jako te, które charakteryzują się cechami, które można przypisać również analizowanej transakcji (np. podmioty zaangażowane w transakcję prowadzą działalność w tej samej branży, zbliżona skala działalności, porównywalny zakres prac, podobny rynek zbytu). Problemem może jednak okazać się określenie, jak pandemia wpłynęła na warunki realizacji transakcji i jak dowieść rynkowości stosowanych rozliczeń. Z pomocą przychodzą rekomendacje FCT.
Podstawowym obowiązkiem podatnika, a jednocześnie punktem wyjścia do jakichkolwiek dalszych analiz jest ustalenie wpływu pandemii na trzy podstawowe obszary prowadzonej działalności gospodarczej: warunki realizacji transakcji kontrolowanej, ogólną sytuację podatnika oraz branżę, w której podatnik funkcjonuje. W przypadku, gdy pandemia wpłynęła na którykolwiek z badanych zakresów lub upłynął ustawowy termin ważności analizy (maksymalnie 3 lata), jej aktualizacja jest konieczna.
Dane wieloletnie czy dane roczne?
Co do zasady, analiza porównawcza powinna obejmować dane wieloletnie w celu łagodzenia wpływu cyklów koniunkturalnych, czy cyklów życia produktów. W przypadku transakcji, których warunki realizacji zostały zmienione w wyniku pandemii, trzeba rozważyć zastosowanie specjalnego podejścia. FCT proponuje kilka alternatywnych możliwości.
Jednym z rekomendowanych rozwiązań jest skorygowanie danych finansowych podatnika o wpływ pandemii i przyrównanie zaktualizowanego wyniku do zakresu wyznaczonego przez przygotowaną wcześniej (za lata 2017-2019) analizę porównawczą. Alternatywnym rozwiązaniem będzie modyfikacja danych finansowych podmiotów ujętych w analizie o wpływ pandemii na podstawie dostępnych danych za okres pandemii.
W rekomendacjach podkreślana jest istotność danych wewnętrznych jako tych, które gwarantują najwyższą porównywalność próby. Wykorzystanie danych wewnętrznych umożliwia podatnikowi uzyskanie najbardziej szczegółowych i porównywalnych danych ukazujących wpływ pandemii. W przypadku istotnych wad porównywalności (np. różnic w wolumenie) uniemożliwiających wykorzystanie tych danych w analizie porównawczej, FCT rekomenduje, aby dane te wykorzystać jako element wspierający uzasadnienie rynkowego charakteru transakcji kontrolowanej.
Jak wskazano, podatnik może wykorzystać przeprowadzoną wcześniej (najbardziej aktualną) analizę porównawczą, obejmującą dane za lata 2017-2019 jako podstawę badania rynkowości rozliczeń. Następnie, taka analiza powinna zostać rozszerzona o dane z okresu objętego pandemią, jak tylko takie dane będą dostępne.
Jak podano w rekomendacjach FCT, pandemia jest zdarzeniem wyjątkowym, które ciężko porównać do wcześniej występujących kryzysów gospodarczych. Nie jest więc zalecane korzystanie jedynie z danych z poprzednich kryzysów przy przeprowadzaniu analiz. Co prawda, takie dane mogą zostać wykorzystane jako uzupełnienie analizy, jednak nie stanowią odrębnego, niezależnego badania.
Kryterium geograficzne
Z istotnych zmian należy wskazać zachętę do opierania się na danych pochodzących z kraju, w którym siedzibę ma badany podmiot. Jest to uzasadnione faktem występowania istotnych różnic w przebiegu pandemii oraz stosowanych środków zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa (obostrzenia) czy oferowanego wsparcia (tarcze). Z uwagi na odmienne strategie zarządzania kryzysem przez różne rządy, wyniki ekonomiczne osiągane przez podmioty funkcjonujące w różnych jurysdykcjach mogą różnić się, przez co nie będą mogły zostać uznane za porównywalne.
Jednocześnie należy mieć na uwadze globalny charakter pandemii. Fakt jej międzynarodowego przebiegu sprawia, że dane pochodzące z innych krajów nie powinny być odrzucone jedynie po kryterium geograficznym. Zgodnie z brzmieniem rekomendacji, najważniejszym aspektem jest zapewnienie porównywalności próby porównawczej. Tak jak dotychczas, jeśli możliwym jest stworzenie grupy porównawczej o wysokim podobieństwie wykorzystując dane dotyczących transakcji realizowanych poza rynkiem Polskim, nie ma jednoznacznego powodu do ich odrzucenia.
Przedział wyników
Dodatkowo, Rekomendacje FCT wskazują, że pod warunkiem spełnienia podstawowej zasady stworzenia grupy porównawczej o wysokiej porównywalności zasadnym będzie zastosowanie pełnego przedziału. Co ważne, rozszerzenie wyników analizy z powszechnie stosowanego przedziału międzykwartylowego do przedziału pełnego może być dokonane tylko wtedy, gdy standardowe warunki uprawniające do zastosowania takiego podejścia zostaną spełnione. Konieczność zastosowania pełnego przedziału może wynikać m.in. z niedostatecznej liczebności próby, niepozwalającej tym samym na wyliczenie wartości poszczególnych kwartyli. Możliwość zastosowania przedziału pełnego jest kontynuacją wcześniej obowiązujących wytycznych dotyczących zastosowania miar statystycznych w analizach.
W Rekomendacjach FCT często podkreśla się konieczność zwiększenia indywidualnego podejścia, zarówno ze strony podatników, jak i organów. Na ten moment ciągły brak oficjalnych wytycznych ze strony ustawodawcy nie napawa jednak nadzieją na postulowaną zmianę podejścia na przyjaźniejsze dla podatników. Na FCT, które odbyło się 28 września 2021 r. został wystosowany postulat do Ministerstwa Finansów, aby kontrole cen transferowych odbywały się nie wcześniej, niż w momencie dostępu do danych porównawczych za rok 2020. Umożliwiłoby to podatnikom przeprowadzenie uzupełniających analiz i definitywne potwierdzenie rynkowości stosowanych przez nich cen. Jednak na rozpatrzenie tego postulatu jak i na oficjalne stanowisko Ministerstwa Finansów trzeba nadal czekać.
Agata Bejda, Senior Analyst w Enodo Advisors