ANALIZA
Dla kredytobiorcy umorzenie odsetek od kredytu bankowego to dobra i zła wiadomość. Z jednej strony bank lub inna instytucja udzielająca pożyczki zwalnia dłużnika z dodatkowych opłat. Z drugiej jednak fiskus wyciąga rękę po podatek od umorzonej należności.
Kwestia umarzania odsetek to nie tylko zmartwienie banku i osoby spłacającej zobowiązanie. Problem z odpowiednią kwalifikacją tego typu umów mają też organy podatkowe. Nie potrafią bowiem wypracować jednolitego stanowiska, jak umorzoną należność traktować. Jedne urzędy uważają, że jest to przychód podlegający opodatkowaniu PIT. Inne, że to tylko zmiana warunków umowy kredytowej, które są obojętne podatkowo.
W praktyce jednak banki w większości przypadków przy umarzaniu odsetek wystawiają kredytobiorcom PIT-8C, w którym wykazują przychód podatnika do opodatkowania. Co może zrobić osoba, która taką deklarację już otrzymała?
Zdaniem ekspertów zapłacić podatek, a następnie złożyć do naczelnika urzędu skarbowego wniosek o stwierdzenie nadpłaty.
Fiskus się gubi
Kwestia wpływu, jaki ma umorzenie odsetek od kredytu bankowego na zwiększenie przychodów kredytobiorcy nie- prowadzącego działalności gospodarczej, nie jest jednoznacznie traktowana przez organy podatkowe. Zauważył to Tomasz Biel, starszy asystent w BDO Numerica, który podkreślił, że z jednej strony władze skarbowe w wydawanych interpretacjach stoją na stanowisku, że ugoda, na podstawie której następuje umorzenie odsetek, powinna być traktowana jako zmiana warunków umowy kredytu i tym samym samo umorzenie nie będzie wiązało się z otrzymaniem przez pożyczkodawcę nieodpłatnego świadczenia generującego przychód. Z drugiej strony spotkać można interpretacje, które traktują umorzenie odsetek jako umorzenie części kredytu, co wiąże się z powstaniem u kredytobiorcy przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ustawy o PIT.
- Pismo Ministerstwa Finansów z 13 stycznia 1999 r. jednoznacznie wskazuje, że umorzenie odsetek jest obojętne podatkowo zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika i to stanowisko wydaję się być słuszne. Najlepszym rozwiązaniem dla podatników, którzy otrzymali od kredytodawcy PIT-8C, jest uwzględnienie go w zeznaniu rocznym i późniejsze wystąpienie z wnioskiem o nadpłatę. Warto także wystąpić o indywidualną interpretację do odpowiedniej izby skarbowej - radził Tomasz Biel.
Bank słucha urzędu
Niektórzy z kredytobiorców, którzy występowali o umorzenie odsetek od kredytów, otrzymują od banków deklarację podatkową PIT-8C, w których wartość umorzonych odsetek została wykazana jako przychód.
Zdaniem Michała Batora, doradcy podatkowego w Kancelarii White & Case, można przypuszczać, że podstawą takich działań banków są interpretacje władz skarbowych, wydane w ostatnim okresie w tej materii. Zawarta w nich argumentacja nie jest jednak przekonująca. Nie wyjaśniają one dokładnie, na czym polega ów przychód po stronie podatnika. Sprawa jest niewątpliwie sporna i możliwe, że sądy administracyjne nie zaakceptują takiego stanowiska.
- Dopóki sprawa nie zostanie dokładnie wyjaśniona w orzecznictwie, pozostaje kwestia właściwego zachowania podatnika, który otrzymał od banku deklarację PIT-8C z wykazaną kwotą umorzonych odsetek jako przychodu, a który nie zgadza się ze stanowiskiem banku. Należy pamiętać, że kopia takiej deklaracji jest przesyłana przez bank do urzędu skarbowego - tłumaczył Michał Bator.
Wyjaśnił także, że urząd może łatwo sprawdzić, czy kwota w niej wykazana została uwzględniona w wartości rocznego przychodu podatnika. W przypadku nieuwzględnienia tych przychodów w deklaracji rocznej podatnik naraża się na ryzyko sporu z urzędem skarbowym, co w razie przegranej zakończy się określeniem zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę za okres po terminie złożenia deklaracji rocznej.
Dodał, że uniknięcie tych przykrych konsekwencji można osiągnąć poprzez wykorzystanie instytucji stwierdzenia nadpłaty. Korzystając z tej procedury podatnik, który nie zgadza się z przyjętą przez bank kwalifikacją, powinien wykazać w swojej deklaracji rocznej przychód z umorzenia odsetek i zapłacić podatek, a następnie zażądać jego zwrotu jako podatku pobranego nienależnie.
- Spór z urzędem będzie dotyczył tej samej kwestii, tj. czy umorzenie odsetek skutkuje przychodem, będzie się jednak toczył nie w trybie orzekania o zaległości podatnika, a w trybie nadpłaty. Zaletą takiego rozwiązania jest to, że w przypadku wygranej podatnik odzyska nienależnie wpłacony podatek, w sytuacji zaś przegrania sporu podatnik nie zostanie obciążony kwotą odsetek karnych od zaległości podatkowej - argumentował ekspert White&Case.
Profiskalne założenia
Aleksandra Kozłowska, ekspert podatkowy w TPA Horwath podkreśliła, że również przepisy podatkowe w sposób niejednolity regulują kwestię opodatkowania kredytobiorcy z tytułu umorzonych odsetek od kredytu bankowego. Rozbieżne stanowiska zajmują też ograny podatkowe. Ta rozbieżność jest szczególnie widoczna, gdy przyjrzymy się sytuacji umorzenia odsetek od kredytu udzielonego osobie fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej oraz kredytu udzielonego osobie prowadzącej taką działalność lub też osobie prawnej.
- W pierwszym przypadku brak jest przepisów regulujących tę kwestię. Dlatego też część organów skarbowych, które prezentują profiskalne nastawienie, stoi na stanowisku, że umorzone odsetki należy uznać za nieodpłatne świadczenie uzyskane przez podatnika - wyjaśniła Aleksandra Kozłowska.
Jej zdaniem taka interpretacja przepisów nie jest prawidłowa. Należy wskazać, że umorzenie odsetek nie stanowi przysporzenia majątkowego dla kredytobiorcy, a jedynie zmniejsza lub likwiduje zobowiązanie pieniężne wobec kredytodawcy. Co więcej, aby mówić o otrzymaniu świadczenia przez kredytobiorcę, świadczeniodawca (bank) musi wyrazić pozytywną wolę świadczenia.
- Przeciwny pogląd prowadziłby do wniosku, że również inne zdarzenia związane ze spłatą zobowiązania, nie tylko umorzenie czy przedawnienie, ale również nieterminowe regulowanie zobowiązania prowadzi do powstania nieodpłatnego świadczenia po stronie dłużnika - podsumowała Aleksandra Kozłowska.
Firmy w innej sytuacji
W przypadku zobowiązań zaciągniętych w związku z powadzoną działalnością gospodarczą należy wskazać odpowiednio na przepisy ustawy o PIT lub ustawy o CIT, zgodnie z którymi do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się m.in. wartość umorzonych zobowiązań. Według Aleksandry Kozłowskiej definicji pojęcia zobowiązanie należy szukać w kodeksie cywilnym - polega ono na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Konsekwentnie, jeżeli z umowy kredytu wynika istnienie zobowiązania w postaci odsetek, a następnie odsetki te zostaną umorzone, dojdzie do powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu.
- Nie jest pozbawiona sensu argumentacja prezentowana przez część organów skarbowych, zgodnie z którą odsetki są instytucją oddzielną od zobowiązania głównego i jako takie ich umorzenie nie może podlegać opodatkowaniu jako umorzenie zobowiązania głównego - tłumaczyła Aleksandra Kozłowska.
Jak podsumowała, podatnicy, którym bank umarza odsetki, z jednej strony uzyskują pewną korzyść, z drugiej jednak strony organy skarbowe mogą zażądać od nich uiszczenia odpowiedniego podatku. Ryzyko określenia zaległości podatkowej będzie szczególnie istotne w przypadku, gdy bank umarzający odsetki prześle kredytobiorcy oraz odpowiedniemu urzędowi skarbowemu formularz PIT-8C.
POSTULUJEMY
Ministerstwo Finansów powinno wydać ogólną interpretację, jak kwalifikować umorzone odsetki. Innym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie zwolnienia z podatku tego typu należności wprost w ustawie podatkowej.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Umarzanie odsetek od kredytu przez bank
3 KROKI
Jak wnioskować o stwierdzenie nadpłaty
1 Potrzebny wniosek
Jeżeli podatnik kwestionuje zasadność pobranego podatku, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.
2 Ważne uzasadnienie
We wniosku o stwierdzenie nadpłaty składanym do naczelnika urzędu skarbowego należy uzasadnić, dlaczego wpłacony podatek był za duży. W omawianym przypadku należy podkreślić, że umorzone odsetki nie są przysporzeniem majątkowym, a jedynie konsekwencją zmiany umowy kredytowej.
3 Decyzja fiskusa
Jeżeli prawidłowość deklaracji nie budzi wątpliwości, organ podatkowy zwróci nadpłatę bez wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę. Jednak gdy urząd będzie miał wątpliwości, może przeprowadzić postępowanie podatkowe, które pozwoli ustalić, czy nadpłata się należy.
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl