ANALIZA
W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm. - ustawa o PIT) przyjęto zasadę, że o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Jednak kwestia pomniejszenia dochodu ze zbycia papierów wartościowych o stratę wynikającą z umorzenia jednostek w funduszu kapitałowym, a do tych zaliczają się fundusze inwestycyjne, nie jest jednoznacznie uregulowana.
Nie ma przeszkód
Przepisy art. 30a ust. 5 ustawy o PIT zakazują jedynie pomniejszania dochodu z udziału w funduszach kapitałowych o stratę z takich funduszy lub inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich. Oznacza to, że podatnik nie może skompensować straty osiągniętej np. z inwestowania w akcje na giełdzie z dochodami z funduszu inwestycyjnego. Operacja odwrotna, to znaczy uwzględniająca stratę z udziału w funduszu inwestycyjnym, jest więc możliwa.
- Biorąc pod uwagę ogólną zasadę pozwalającą na potrącanie od dochodu strat powstałych w ramach tego samego źródła przychodu oraz powyższy specyficzny wyjątek od tej zasady wskazany w art. 30a ust. 5 ustawy, należałoby przyjąć, iż możliwe jest pomniejszenie dochodu ze zbycia papierów wartościowych o stratę wynikającą z umorzenia jednostek w funduszu kapitałowym - mówi Michał Grzybowski, doradca podatkowy w Ernst & Young.
Przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych mieszczą się w tym samym źródle przychodów, co dochód ze sprzedaży akcji.
- Należy więc stwierdzić, że nie ma przeszkód, aby odliczać stratę z tytułu udziału w funduszach inwestycyjnych od dochodów osiągniętych ze sprzedaży akcji. Ustawa o PIT zawiera też ograniczenie prawa do odliczenia straty z udziału w funduszach kapitałowych tylko od innych dochodów z udziału w tych funduszach - stwierdza Agata Wleklińska, doradca podatkowy z Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy.
Trzeba tylko pamiętać, że straty nie można odliczać jednorazowo w całości. Zgodnie z ogólną zasadą o wysokość straty ze źródła przychodów poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może jednak przekroczyć 50 proc. tej straty.
Stanowisko urzędów
Marek Gadacz, doradca podatkowy z PricewaterhouseCoopers, ma jednak wątpliwości, czy próba rozliczenia takich strat, choć teoretycznie możliwa, zostałaby zaakceptowana przez organy podatkowe.
- Przepisy w tej materii są niejednoznaczne. Jednak próba rozliczenia takich strat wydaje się ryzykowna, chyba że ktoś uzyskałby pozytywną odpowiedź organu podatkowego - mówi Marek Gadacz.
Dotychczasowa praktyka rzeczywiście działała na niekorzyść podatnika. Zapytanie, czy możliwe jest odliczenie straty z tytułu udziału w funduszu inwestycyjnym od innych dochodów, negatywnie rozpatrzył naczelnik Urzędu Skarbowego w Sandomierzu (postanowienie z 6 kwietnia 2005 r. nr PF. 415/2/05). Organ podatkowy interpretował, że przepis art. 9 ust. 6 ustawy o PIT nie zawiera zapisu, że w stosunku do zbywanych jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym ma zastosowanie art. 9 ust. 3 ustawy, mówiący o uwzględnieniu straty.
Organ konsekwentnie przyjmował założenie, że ogólne przepisy, dotyczące rozliczania straty ze źródła przychodu, stanowią, że rozliczeniu podlegają straty m.in. ze zbycia papierów wartościowych, udziałów w spółkach mających osobowość prawną i pochodnych instrumentach finansowych, nie wymieniając strat z funduszy kapitałowych.
- Zapis taki może być interpretowany w ten sposób, iż jedynie straty ze źródeł wymienionych w powołanym przepisie podlegają rozliczeniu z innymi dochodami z kapitałów pieniężnych. Zakładając taką interpretację, podatnik nie mógłby rozliczyć straty z funduszu z dochodem z akcji - tłumaczy Marek Gadacz.
Zakaz niejednoznaczny
Arkadiusz Gliniecki, doradca podatkowy z KPMG, uważa, że przepisy ustawy o PIT nie wskazują wprost, czy można odliczyć straty z tytułu udziału w funduszach kapitałowych od dochodu osiągniętego z tytułu sprzedaży akcji. Ekspert ma wątpliwości co do praktyki takiego rozliczenia i powołuje się na poglądy doktryny.
- W doktrynie można spotkać pogląd, że dochody z funduszy kapitałowych i ze sprzedaży akcji, mimo iż są dochodami z kapitałów pieniężnych, stanowią oddzielne strumienie dochodów i w związku z tym kompensowanie strat z jednego strumienia dochodów z dochodem z drugiego strumienia nie jest możliwe - zauważa Arkadiusz Gliniecki.
Zdecydowanie przeciwna odliczaniu strat z tytułu udziału w funduszu jest Anna Chiczewska, doradca podatkowy z Deloitte. Według niej art. 9 ust. 6 ustawy o PIT enumeratywnie wylicza straty ze źródeł kapitałowych podlegające odliczeniu od dochodu z tego źródła przychodów, i nie uwzględnia przy tym strat pochodzących z tytułu udziału w funduszach kapitałowych. Zwraca również uwagę na brak technicznych możliwości takiego rozliczenia.
- Ponadto ustawa o PIT nie przewiduje możliwości rozliczenia rocznego dochodów z tytułu udziału w funduszach kapitałowych. Konsekwentnie, nie istnieje możliwość odliczenia straty z takich dochodów w zeznaniu rocznym PIT-38, przeznaczonym dla dochodu ze zbycia akcji - dodaje Anna Chiczewska.
Poglądu o zakazie odliczania strat z funduszu inwestycyjnego nie podziela jednak Agata Wleklińska. Jej zdaniem ograniczenia w odliczeniu tej straty nie będzie stanowił art. 9 ust. 6 ustawy o PIT, który określa niektóre rodzaje strat podlegających odliczeniu, bowiem, jak argumentuje, nie zamieszczono w nim katalogu zamkniętego.
- W przeciwnym razie ograniczałoby to prawo do odliczenia wszelkich innych strat, które nie zostały wymienione w tym przepisie - w tym strat z działalności gospodarczej - dodaje Agata Wleklińska.
Rozliczenie roczne
Gdyby konsekwentnie przyjmować założenie, że ustawa o PIT nie przewiduje możliwości rocznego rozliczenia dochodów z tytułu udziału w funduszu inwestycyjnym, to w wątpliwość należy podać również, sugerowane przez organy podatkowe i doradców, rozliczenia w PIT-38 dochodów z funduszy zagranicznych, które nie mają polskiego płatnika.
Zdaniem Michała Grzybowskiego, mimo że PIT-38 nie przewiduje rozliczenia w nim strat z udziału w funduszach kapitałowych, to jednocześnie, wydaje się, że jest to jedyny sposób na dokonanie omawianego rozliczenia.
- Może ono jednak, ze względu na wskazane wątpliwości interpretacyjne, powodować ryzyko pytań ze strony władz skarbowych - przestrzega Michał Grzybowski.
Fundusz inwestycyjny i akcje stanowią dwa źródła dochodu, ale jedno źródło przychodu, czyli kapitały pieniężne. Odliczanie straty z funduszu inwestycyjnego od dochodów z akcji jest więc możliwe. Ponadto przepisy powinny być tak skonstruowane, żeby podatnik nie zastanawiał się, czy intencją ustawodawcy było rozdzielenie tych dwóch źródeł, czy też zaklasyfikowanie ich jako jedno. Brak wyraźnego zakazu oznacza, że rozliczanie strat w ramach dochodu z akcji powinno być dozwolone. Przepisy ustawy nie zakazują wprost kompensacji dochodu z akcji stratami z funduszu inwestycyjnego. Praktyka organów podatkowych jest jednak inna i działa na niekorzyść inwestora. Odliczając to w ten sposób, ryzykuje się, że fiskus może próbować sprawdzić źródło tych strat. Ma na to pięć lat liczonych od końca roku, w którym zostało złożone zeznanie.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Rozliczenie dochodu z kapitałów pieniężnych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Odliczanie straty
POSTULUJEMY
Przepisy ustawy o PIT w części dotyczącej rozliczania strat w ramach dochodów kapitałowych powinny zostać doprecyzowane przez ustawodawcę, gdyż coraz częściej budzą wiele niejasności.
PRZEMYSŁAW MOLIK
przemyslaw.molik@infor.pl