Jednym z priorytetów kontroli podatkowej i skarbowej jest sprawdzanie podatników w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów. Statystyki potwierdzają rosnące zainteresowanie fiskusa tym obszarem nadużyć. W 2003 roku tylko urzędy kontroli skarbowej (UKS) skontrolowały 481 osób, podczas gdy w I połowie 2007 r. sprawdzono już 859 podatników. Równie spektakularnie rosną kwoty ustaleń z takich czynności. W 2003 roku wydane decyzje opiewały na kwotę 52,5 mln zł. W 2006 roku było to już 85,6 mln zł.
Nie tylko UKS intensywniej sprawdzają podatników, którzy mogą ukrywać swoje przychody. Specjalne działania w tym kierunku podejmują także urzędy skarbowe. Z sondy przeprowadzonej przez GP w izbach skarbowych wynika, że niektóre urzędy tworzą specjalne komórki zajmujące się tylko nieujawnionymi przychodami.
- Tak poważnymi nadużyciami nie mogą zajmować się przypadkowi ludzie - podkreślali nasi rozmówcy.
Bez przypadku
Małgorzata Spychała-Szuszczyńska z Izby Skarbowej w Poznaniu wyjaśniła, że kwestia nieujawnionych źródeł przychodów zawsze była ważna dla wielkopolskiej administracji.
- Obecnie działania podejmowane przez urzędy w tym zakresie zostały bardziej sformalizowane, tak aby wykluczyć w nich przypadkowość lub nietrafność. Opracowane i wdrażane zasady mają ułatwić prowadzenie postępowań wobec osób, co do których zachodzi podejrzenie posiadania dochodów z nieujawnionych źródeł - stwierdziła Małgorzata Spychała-Szuszczyńska.
Dodała, że pracownicy zajmujący się w urzędach sprawami związanymi z nieujawnionymi przychodami są bardziej doświadczeni i przygotowani.
Trudne i długie sprawy
Dla urzędów skarbowych sprawy z zakresu nieujawnionych źródeł przychodu są sprawami trudnymi, długotrwałymi, wymagającymi przeprowadzania czynności operacyjnych. Na ten aspekt zwrócił uwagę Janusz Janowski, wicedyrektor Izby Skarbowej w Szczecinie, wyjaśniając, że większość spraw w omawianym zakresie zgodnie z porozumieniem zawartym między Izbą Skarbowa w Szczecinie i Urzędem Kontroli Skarbowej w Szczecinie jest przekazywana do realizacji UKS.
- W przyszłości urzędy skarbowe chciałyby zwiększyć liczbę pracowników zajmujących się wyłącznie zadaniami z zakresu nieujawnionych źródeł. Jednak braki etatów przy jednoczesnym braku możliwości przesunięć urzędników z innych komórek z powodu obciążenia pracą, takie posunięcie uniemożliwiają - argumentował Janusz Janowski.
Stwierdził, że w urzędach nie są tworzone specjalne komórki, których zadaniem są sprawy z zakresu nieujawnionych źródeł przychodu. Obowiązki te powierza się najczęściej jednemu, trzem pracownikom.
Małgorzata Erdenberger z Izby Skarbowej w Kielcach podała, że w 14 urzędach województwa świętokrzyskiego kontrolą nieujawnionych źródeł zajmują się w sumie 24 osoby.
- Od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r. liczba informacji do rozpracowania przez urzędy województwa świętokrzyskiego wynosiła 2697 i dotyczyła 3811 podatników - sygnalizowała Małgorzata Erdenberger.
Tryb postępowania
Realizacja zadań kontrolnych w zakresie nieujawnionych źródeł sprowadza się do analizowania informacji o poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatkach i wartości zgromadzonego mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym w roku podatkowym i w latach poprzednich. Takie informacje podaje Iwona Załuska-Bujnowicz z Izby Skarbowej w Łodzi. Według niej, w przypadkach stwierdzenia wydatków będących w znacznej dysproporcji do dochodów, przeprowadzane są kontrole.
- W urzędach województwa łódzkiego zagadnienia nieujawnionych źródeł przypisane są do komórek PIT, a do rozpracowywania informacji o poniesionych wydatkach i posiadanych źródłach ich finansowania typowani są pracownicy doświadczeni, o długoletnim stażu i wysokich umiejętnościach - wyjaśniła Iwona Załuska-Bujnowicz.
- U nas w regionie nie powstają specjalne komórki do kontroli nieujwanionych źródeł przychodów. Jednak w każdym urzędzie powinna być przynajmniej jedna osoba wyznaczona do tych zadań - powiedziała Katarzyna Matysiak z Izby Skarbowej we Wrocławiu.
Specjalne struktury
Z sondy GP wynika, że niektóre urzędy skarbowe tworzą jednak odrębne komórki do badania nieujawnionych źródeł przychodów. Jest tak m.in. w województwie warmińsko-mazurskim, lubelskim, mazowieckim.
- Spośród 16 urzędów skarbowych województwa warmińsko-mazurskiego tylko w strukturze jednego wyodrębniono komórkę do spraw opodatkowania przychodów ze źródeł nieujawnionych - wyjaśniła Barbara Lipińska z Izby Skarbowej w Olsztynie.
Również z danych Marty Szpakowskiej z Izby Skarbowej w Lublinie wynika, że tylko w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w Lublinie funkcjonuje referat, którego pracownicy zajmują się postępowaniem oraz orzekaniem w sprawach przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.
Wyznaczeni pracownicy
W większości urzędów zamiast oddzielnych struktur badających nadużycia, sprawami zajmują się wyznaczeni urzędnicy.
- Rozliczaniem przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących z nieujawnionych źródeł zajmują się pracownicy lub zespoły funkcjonujące w ramach istniejących struktur urzędów, jakie zajmują się PIT - wskazała Grażyna Piechota z Izby Skarbowej w Katowicach.
Również Andrzej Pieczko z Izby Skarbowej w Zielonej Górze wyjaśnił, że w dziedzinie wykrywania nieujawnionych źródeł przychodów w urzędach nie są tworzone specjalne komórki do tych zadań i nie ma planów ich rozbudowy.
- Aktualnie, głównie ze względu na ograniczenia kadrowe w województwie opolskim, nie planuje się tworzenia specjalnych struktur od nieujawnionych źródeł przychodów. Wszystkie przedsięwzięcia zmierzające do zwiększenia efektywności postępowań będą dokonywane w ramach istniejącej struktury i posiadanych zasobów - dodała Elżbieta Pawlak z Izby Skarbowej w Opolu.
UKS tworzą oddziały
Omówiliśmy już tryb działania urzędów skarbowych przy badaniu ukrywanych dochodów. Warto jeszcze wspomnieć o pracy UKS w tym zakresie. Aleksandra Brosowska z UKS w Gdańsku podkreśliła, że kontrola nieujawnionych źródeł przychodu jest drugim w kolejności zadaniem nałożonym na UKS. W gdańskim UKS kilka lat temu powstały oddziały kontroli nieujawnionych źródeł przychodów. W oddziałach tych (w Gdańsku i ośrodku zamiejscowym UKS w Słupsku) pracuje łącznie około 35 osób.
- Wyspecjalizowanie pracowników w tej dziedzinie daje możliwości sprawnego działania i wypracowania efektywnych metod działania. Oddziały specjalizują się w kontroli PIT w szerokim zakresie, ale pracowników uczula się na sprawdzanie źródeł pochodzenia majątku. Jak wynika z naszych doświadczeń, tworzenie komórek kontrolujących PIT jest skuteczne, a podejmowane przez nie działania są kompleksowe i wyczerpujące wszystkie możliwości analizy sytuacji majątkowej podatnika - podsumowała Aleksandra Brosowska.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kontrole nieujawnionych źródeł przychodów w praktyce
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W trakcie kontroli
75 proc. wynosi stawka podatku od przychodów pochodzących z nieujawnionych źródeł lub nieznajdujących pokrycia w źródłach ujawnionych
Ewa Matyszewska
ewa.matyszewska@infor.pl