Ministerstwo Finansów, w swojej ocenie skutków regulacji projektu nowelizacji ordynacji podatkowej, podało, że rozwiązania zaproponowane w projektowanej ustawie, można podzielić na: korzystne pod względem fiskalnym, korzystne dla podatników oraz neutralne (doprecyzowujące).
Fiskalnie korzystne ma być wprowadzenie, wcześniej wspomnianej, klauzuli obejścia prawa podatkowego oraz związanych z nią opinii zabezpieczających. Natomiast korzystne dla podatników, czyli wzmacniające ich pozycję względem organów podatkowych, powinno być „kompleksowe uregulowanie tematu pełnomocnictw, w tym wprowadzenie instytucji pełnomocnika ogólnego”- czytamy w projekcie.
Projekt nowelizacji ordynacji podatkowej przewiduje powstanie osobnego rozdziału o pełnomocnictwie. Obecnie przepisy odnoszące się do pełnomocnictwa w postępowaniu podatkowym zawarte są w rozdziale o stronach w dziale IV Postępowanie podatkowe.
Przepisy Ordynacji podatkowej umożliwiają stronie postępowania podatkowego występować za pośrednictwem pełnomocnika w sytuacji, gdy charakter czynności nie wymaga jej osobistego działania(art. 136 Ordynacji podatkowej). I ta konstrukcja prawna zasadniczo pozostanie bez zmian. Natomiast mają zostać wyodrębnione poszczególne rodzaje pełnomocnictw: pełnomocnictwo ogólne, pełnomocnictwo szczególne oraz pełnomocnictwo do doręczeń.
Pełnomocnictwo ogólne
Ważną zmianą jest oczywiście wprowadzenie pełnomocnictwa ogólnego. Dotychczas pełnomocnik musiał składać dokumenty oddzielnie do akt każdej sprawy. Po zmianach, podatnik będzie mógł ustanowić dla siebie pełnomocnika ogólnego i zgłosić go do utworzonego Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych. Pełnomocnik ogólny upoważniony zostanie do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej. Ma to, zdaniem Ministerstwa Finansów, zapewnić podatnikowi „kompleksową obsługę swoich spraw podatkowych” i umożliwić „reprezentację pełnomocnika w wszelkich relacjach z organami podatkowymi”.
Kontrowersyjne jest jednak to, że pełnomocnictwo ogólne będzie można składać jedynie w formie dokumentu elektronicznego, umieszczonego właśnie w Centralnym Rejestrze. Konfederacja Lewiatan, w konsultacjach społecznych do projektu, argumentowała, że jest to przepis wiążący się z dodatkowymi kosztami dla podatnika. Ministerstwo Finansów w odpowiedzi stwierdziło, że „umożliwienie złożenia pełnomocnictwa w formie papierowej może być przedmiotem nadużyć w zakresie kto jest reprezentantem strony” oraz może „spowodować sytuację, w której nie będzie można w sposób pewny ustalić kto jest pełnomocnikiem ogólnym w określonym czasie”.
Korekta faktur - Raport INFOR - PDF
Podatki 2014 - Nowy VAT 500 pytań i odpowiedzi na trudne pytania
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Pełnomocnictwa ogólne będą gromadzone w centralniej bazie informatycznej zwanej „Centralnym Rejestrem Pełnomocnictw Ogólnych”. Rejestr ten będzie prowadzony przez Ministra Finansów, który będzie mógł upoważnić podległe organy do wykonywania jego zadań w tym przedmiocie. Ta informatyczna baza danych będzie dostępna również dla wszystkich organów podatkowych, w tym organów samorządowych oraz organów kontroli skarbowej. Ustanowienie pełnomocnictwa, zmiana jego zakresu, odwołanie lub wypowiedzenie pełnomocnictwa ogólnego ma wywierać skutek od dnia wpływu do Centralnego Rejestru, natomiast w przypadku pełnomocnictwa szczególnego od dnia zawiadomienia organu podatkowego. Pełnomocnictwo ogólne będzie można zgłosić też do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej(CEIDG). Informacja ta zostanie przeniesiona do Centralnej Ewidencji Pełnomocnictw Ogólnych.
Pełnomocnictwa w postępowaniach podatkowych – zmiany od 1 stycznia 2016 roku
Pełnomocnictwo szczególne
Nowelizacja, wymieniając rodzaje pełnomocnictwa, pozostawia podatnikowi możliwość powołania dla swoich spraw pełnomocnika szczególnego, tak jak do tej pory upoważnionego do działania jedynie we wskazanej sprawie podatkowej. Pełnomocnik szczególny będzie mógł być zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu, ale też w formie dokumentu elektronicznego. Pełnomocnik szczególny będzie mógł występować w toczącym się już postępowaniu albo sam je rozpocząć, składając wniosek wraz z udzielonym mu pełnomocnictwem.
W celu uproszczenia i ułatwienia postępowania podatkowego w zakresie udzielania pełnomocnictwa, projekt nowelizacji przewiduje, że Minister Finansów określi wzory pełnomocnictw ogólnego, szczególnego oraz do doręczeń, jak i również wzór zawiadomienia o zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu tych pełnomocnictw.
Ponadto, projekt nowelizacji wskazuje, że pełnomocnictwo powinno wskazywać:
- adres krajowy do doręczeń
- identyfikator podatkowy pełnomocnika
- jeżeli osoba udzielająca pełnomocnictwa nie będzie mogła się podpisać, podpisuje się osoba sprawująca za nią opiekę, czyniąc wzmiankę obok podpisu albo zgłasza się ustnie do protokołu
Pełnomocnictwo do doręczeń
Według założeń projektu do nowelizacji Ordynacji, zostanie zachowana instytucja pełnomocnika do doręczeń. Obecnie art. 147 Ordynacji podatkowej nakazuje stronie ustanowienie pełnomocnika do doręczeń w razie wyjazdu za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy. Nieustanowienie pełnomocnika może być dla podatnika bardzo dotkliwe. Tzw. fikcja doręczenia przewiduje uznanie pisma za doręczone, w sytuacji gdy pismo zostało prawidłowo wysłane, mimo że nie zostało faktycznie podjęte przez podatnika. I to ze wszystkimi konsekwencjami. Projekt przewiduje konieczność ustanowienia pełnomocnika do doręczeń również wtedy, gdy strona postanawia zmienić adres zamieszkania na zagraniczny, bez względu na okres przebywania poza granicami kraju. Zmiana ta ma na celu usprawnienie postępowania podatkowego wobec osób czasowo pozostających zagranicą.
Również obowiązek ten zostanie zachowany wobec nierezydentów w rozumieniu przepisów prawa dewizowego w sytuacji, w której nierezydent otrzyma status strony postępowania w czasie pobytu w Polsce. Warto podkreślić, że pełnomocnik do doręczeń będzie ustanawiany na wypadek, gdyby nie ustanowiono wcześniej ani pełnomocnika ogólnego, ani szczególnego, bądź gdyby niemożliwe było doręczenie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Pełnomocnictwo do doręczeń będzie można składać na piśmie, zgłosić ustnie do protokołu lub w formie dokumentu elektronicznego. Wzór takiego pełnomocnictwa również zostanie określony w drodze rozporządzenia Ministra Finansów.
Tymczasowe pełnomocnictwo szczególne
Aktualnie art. 138 § 2 Ordynacji podatkowej określa kompetencje organu podatkowego do ustanowienia przedstawiciela dla osoby nieobecnej, za jego zgodą. Przedstawiciel ten jest uprawniony do działania do czasu wyznaczenia kuratora dla osoby nieobecnej przez sąd. Projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej proponuje wprowadzić w miejsce przedstawiciela dla osoby nieobecnej instytucję tymczasowego pełnomocnika szczególnego w sprawach niecierpiących zwłoki.
Pełnomocnik ten wyznaczany byłby dla osoby nieobecnej. Dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej pełnomocnik tymczasowy będzie ustanawiany w przypadku braku jej organów lub gdyby niemożliwym stało się ustalenie jej adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności gospodarczej lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw. Pełnomocnik tymczasowy byłby upoważniony do dokonywania w imieniu tej osoby wszystkich czynności procesowych do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.
Pełnomocnikiem tymczasowym dla osób fizycznych mógłby być:
- członek rodziny, w pierwszej kolejności, jeżeli wyrazi na to zgodę, wyznaczony przez organ podatkowy
- doradca podatkowy
Pełnomocnikiem tymczasowym dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej mógłby być:
- doradca podatkowy
„Proponowane rozwiązanie ma umożliwić organowi wszczęcie postępowania podatkowego mimo braku możliwości skontaktowania się ze strona, przy jednoczesnym zagwarantowaniu reprezentacji przez członka rodziny lub profesjonalnej reprezentacji przez stronę i właściwej ochrony jej interesów”- czytamy w uzasadnieniu do projektu. Co ważne, projekt nowelizacji przewiduje pokrycie kosztów uczestniczenia tymczasowego pełnomocnika szczególnego przez Skarb Państwa.
Podsumowanie
Instytucja pełnomocnika jest w postępowaniu podatkowym bardzo ważna dla podatnika. Pełni funkcję skutecznego narzędzia ochrony i obrony jego praw. To istotne, aby szeroka grupa osób mogła reprezentować interesy podatnika przed organem podatkowym. Postulowane zmiany, postanawiające m.in.: wyróżnić 3 główne kategorie pełnomocników wydają się być słuszne, gdyż w dużej mierze pozwalają uporządkować tę instytucje. Argumentem przemawiającym za tym jest wprowadzenie osobnego rozdziału dotyczącego pełnomocnictwa w jednostce redakcyjnej Ordynacji podatkowej. Wydaje się, że proponowane zmiany przez resort finansów są stosunkowo trafne. Pytaniem zasadniczym jest jednak czy projekt ten pomyślnie przejdzie procedurę legislacyjną. Zmiany przepisów o pełnomocnictwie miałyby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.
Łukasz Bartosiewicz