Podwyższenie kwoty wolnej od PIT dopiero od 2017 roku?

Prezydent: od 2016 roku kwota wolna od podatku ma wynieść 8002 zł

30 listopada 2015 r. Prezydent RP Andrzej Duda wniósł do Sejmu swój projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (druk sejmowy nr 51).

Zgodnie z tym projektem art. 27 ust. 1 ustawy o PIT otrzymać ma brzmienie:

„1. Podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 29-30f, pobiera się od podstawy jego obliczenia według następującej skali:

Jak widać nowością w skali podatkowej PIT ma być znacznie wyższa niż obecnie (556 zł 02 gr) kwota zmniejszająca podatek: 1440 zł. Przekłada się to na również znacznie wyższą niż obecnie (3091 zł) kwotę dochodu wolną od podatku PIT: 8002 zł. Te kwoty maksymalnego dochodu wolnego od podatku zostały ustalone w wyniku uwzględnienia obowiązujących zasad zaokrąglania podatku.

Nowelizacja ta ma zgodnie z zamiarem Prezydenta wejść w życie 1 stycznia 2016 r.,  a nowa kwota zmniejszająca podatek ma mieć zastosowanie do dochodów uzyskanych (straty poniesionej) od dnia 1 stycznia 2016 r.

Monitor Księgowego – prenumerata

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Minister Finansów: Kwota wolna od PIT powinna wzrastać stopniowo od 2017 roku

W opinii Ministra Finansów, optymalnym rozwiązaniem jest wzrost kwoty wolnej w kilku krokach, począwszy od 2017 r. Jeżeli ma ona wzrastać z kwoty 3091 do 8 tysięcy złotych czy do innego wyznaczonego progu, odpowiedniego dla minimum socjalnego, to stosowną jest ścieżka realizacji „krok po kroku”, tak żeby jednocześnie korzystać z pozytywnego efektu działań po stronie poboru podatków.  Taką informację przekazała 4 grudnia 2015 r. redakcji portalu infor.pl Pani Wiesława Dróżdż - Rzecznik Prasowy Ministra Finansów.

Podobnie stwierdził w rozmowie z Dziennikiem Gazetą Prawną 3 grudnia 2015 r. minister Henryk Kowalczyk, szef Stałego Komitetu Rady Ministrów. Jego zdaniem nie jest możliwe podwyższenie kwoty wolnej od 1 stycznia 2016 r. Zdaniem ministra Kowalczyka, aby nowelizacja mogła wejść w życie od początku 2016 roku, musiałaby zostać opublikowana najpóźniej 30 listopada 2015 r., co już jest niewykonalne. Oprócz tego, zdaniem Kowalczyka, w 2016 roku rząd będzie miał większą pewność, w jakim stanie będą finanse publiczne i jaki wariant zwiększenia kwoty wolnej będzie w związku z tym optymalny.

– W przyszłym roku będziemy już wiedzieli, co dało nam uszczelnienie systemu VAT, jak wyglądają dochody. Jest czas na wybranie wariantów. Możliwe jest stopniowe dochodzenie do docelowego poziomu kwoty wolnej, możliwa jest kwota degresywna, czyli duża dla najbiedniejszych i malejąca wraz ze wzrostem dochodów – wylicza minister.

Vacatio legis ustaw podatkowych

Problemem podnoszonym przez ministra Kowalczyka jest formułowany w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wymóg zastosowania odpowiedniego vacatio legis, czyli okresu od opublikowania ustawy do jej wejścia w życie.

Zasadniczo dla zmian w podatkach rozliczanych rocznie (np. PIT) wymagane jest (przez TK) zachowanie przynajmniej miesięcznego vacatio legis, co daje czas na opublikowanie nowelizacji ustawy o PIT do końca listopada, by zmiany mogły wejść w życie od 1 stycznia następnego roku. Ten termin już nie może być zachowany w 2015 roku. Jednak niektóre orzeczenia TK pozwalają wnioskować, że czasem to vacatio legis mogłoby być krótsze, a w niektórych sytuacjach można zrezygnować z tego vacatio legis.

Tak np. w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 listopada 2014 r. (sygn. akt K 23/12) Trybunał Konstytucyjny stwierdził m.in.:

W nawiązaniu do naruszenia w ustawie o podatku od kopalin wymogu odpowiedniej vacatio legis Trybunał przypomniał, że „odpowiedniość okresu spoczywania” ustawy należy rozpatrywać w związku z możliwością pokierowania swoimi sprawami po ogłoszeniu nowych przepisów w sposób uwzględniający ich treść. Wymóg zachowania odpowiedniej vacatio legis należy bowiem odnosić nie do ochrony adresata normy prawnej przed pogorszeniem się jego sytuacji, ale do możliwości zapoznania się przezeń z nowym przepisem oraz do możliwości adaptacji do nowej regulacji prawnej, a okres tej adaptacji może być różny. Ocena tego, czy w konkretnym przypadku długość przewidzianej vacatio legis jest odpowiednia, zależy od wielu okoliczności, zwłaszcza od przedmiotu i treści unormowań przewidzianych w nowych przepisach, w tym od tego, jak bardzo różnią się one od unormowań dotychczasowych (zob. wyrok TK z 25 marca 2003 r., sygn. U 10/01, OTK ZU nr 3/A/2003, poz. 23 i przywołane tam orzeczenia). W kontekście unormowań podatkowych w orzecznictwie Trybunału ukształtowała się reguła miesięcznego okresu dostosowawczego, wynikająca z konieczności publikowania aktów normatywnych nowelizujących regulacje podatkowe najpóźniej miesiąc przed rozpoczęciem roku podatkowego, którego dotyczą (zob. A. Krzywoń, op. cit., s. 147). Niemniej jednak, co wymaga podkreślenia, powyższa dyrektywa jest odnoszona przez Trybunał – jak dotychczas – jedynie do danin wymierzanych w skali rocznej (zob. ibidem, s. 146-147), a do takich nie należy podatek od miedzi i srebra. Dlatego też w związku z niniejszą sprawą trzeba przypomnieć, że Konstytucja nie wyznacza konkretnej vacatio legis, a standardowym rozwiązaniem (poprawnym w typowych okolicznościach) jest ustalenie 14-dniowego okresu spoczywania ustawy (zob. wyrok TK z 16 czerwca 1999 r., sygn. P 4/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 98), który wynika z ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172, ze zm.; dalej: u.o.a.n.) (por. art. 27 ustawy o podatku od kopalin). Równocześnie ustawodawcy przysługuje w tej mierze pewna swoboda; w pewnych okolicznościach może on wręcz zrezygnować z ustanowienia vacatio legis, ponieważ nakaz jej zachowania nie ma charakteru bezwzględnego. Uzasadnieniem swobody ustawodawcy w kwestii ustalenia czasu trwania okresu dostosowawczego, a nawet jego pominięcia, jest „ważny interes publiczny, którego nie można wyważyć z interesem jednostki”. Ponadto odstąpienie jest dopuszczalne w innych szczególnych okolicznościach, gdy przemawia za tym zasada konstytucyjna. Trybunał podkreślał, że interes publiczny przejawia się zwłaszcza w konieczności ochrony stabilności interesów finansowych państwa i zachowania równowagi budżetowej (zob. wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., sygn. K 1/12 i cytowane tam orzeczenia).

Być może cele jakie przyświecają podwyższeniu kwoty wolnej od PIT mogłyby być uznane również za „ważny interes publiczny” uzasadniający nawet rezygnację z vacatio legis w przypadku tej, jakże korzystnej dla podatników nowelizacji.

Celami tymi są (za uzasadnieniem prezydenckiego projektu nowelizacji ustawy o PIT):

- poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych oraz przedsiębiorców;

- dostosowanie kwoty wolnej do realiów społeczno-gospodarczych, bowiem obecnie PIT obciąża dochody, których wysokość nie zapewnia nawet biologicznej egzystencji człowieka.

Tak stwierdził również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 października 2015 r. (sygn. akt K 21/14), w którym uznał, iż art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co najmniej minimum egzystencji, jest niezgodny z art. 2 i art. 84 Konstytucji i traci we wskazanym zakresie moc obowiązującą z dniem 30 listopada 2016 r.

Paweł Huczko