W uzasadnieniu projektu podkreśla się, że aktualna wysokość kwoty wolnej PIT powoduje, że każdy obywatel jest obowiązany płacić podatek nawet od wynagrodzenia w wysokości, która nie pozwala na minimum egzystencji. Polska kwota wolna od podatku od osób fizycznych jest jedną z najniższych w Europie i na świecie.
Jednocześnie poczucie niesprawiedliwości społecznej wśród obywateli w związku ze skrajnie niską kwotą wolną od podatku dochodowego, może potęgować wysokość kwoty wolnej dla posłów i senatorów.
Jak informują projektodawcy miesięczny dochód większości z posłów i senatorów składa się z dwóch elementów, tj. z:
- uposażenia poselskiego w wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu (9.892,30 zł brutto), które przysługuje tzw. posłom zawodowym, czyli posłom niewykonującym innej pracy oraz
- diety poselskiej w wysokości 2.473,08 zł, która przysługuje każdemu posłowi.
Uposażenie poselskie jest opodatkowane na zasadach ogólnych, a więc korzysta z kwoty wolnej w wysokości 3.091 zł.
Dieta poselska natomiast, zgodnie z treścią art. 21 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, aż do kwoty 2.280 zł miesięcznie jest wolna od podatku dochodowego. W praktyce oznacza to, że wynagrodzenie posła jest wolne od podatku do kwoty 30.451 zł w skali roku.
W konsekwencji klin podatkowy dla pensji „zwykłego” Obywatela wynosi 42% wynagrodzenia, natomiast klin podatkowy dla polityka to 35% pensji.
Zdaniem projektodawców, nie ma uzasadnienia dla utrzymania nierównego opodatkowania uposażeń polityków i pozostałych obywateli. Sytuacja ta budzi natomiast poważne wątpliwości co do zgodności z normami zapisanymi w Konstytucji RP. Zdaniem twórców projektu, w demokratycznym państwie prawnym (art. 2 Konstytucji RP), w którym Konstytucja jest najwyższym prawem (art. 8 Konstytucji RP), gdzie wszyscy są wobec prawa równi (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), nie może dochodzić do sytuacji, w której wysokość opodatkowania wynagrodzeń obywateli oraz posłów jest tak skrajnie różna.
W przedłożonym projekcie uchyla się zwolnienie dla diet posłów i senatorów określone w pkt 17 art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Pozostawione w mocy jest zwolnienie dla diet otrzymywanych z tytułu pełnienia innych funkcji obywatelskich (np. dla ławników). Dodatkowo, według projektu uchyla się przepis blankietowy, tj. ust. 2 z art. 42 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, który określa ogólne zwolnienie dla diet posłów i senatorów, do wysokości określonej w odrębnych przepisach.
W efekcie całe wynagrodzenie, które otrzymuje poseł lub senator będzie opodatkowane na tych samych zasadach, co wynagrodzenie pozostałych obywateli.
Zdaniem twórców projektu zaproponowane rozwiązanie jest sprawiedliwe, będzie pełnić również funkcję motywującą dla ustawodawcy do jak najszybszego podniesienia wysokości kwoty wolnej dla wszystkich, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto zmiana ta przyniesie pozytywny skutek dla budżetu państwa. Wyrównanie kwoty wolnej od podatku od wynagrodzeń poselskich i senatorskich do poziomu pozostałych obywateli przyniesie budżetowi wpływ, nawet do wysokości 2 757 888 w skali roku.