Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PAWEŁ JABŁONOWSKI
doradca podatkowy w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
Umowa pożyczki będzie podlegała podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC), jeżeli w szczególności jej przedmiotem będą rzeczy znajdujące się na terytorium RP lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium RP. W tym momencie istotne jest określenie przedmiotu pożyczki udzielonej w formie pieniężnej, tego rodzaju pożyczki są przecież najczęściej spotykane w praktyce gospodarczej.
Istnieją wątpliwości, jak traktować przedmiot pożyczki udzielonej w formie pieniężnej, czy jako rzecz (sui generis bowiem ich wartość nie jest wynikiem naturalnych właściwości fizycznych, lecz wynikiem przyznanej przez państwo mocy umarzania zobowiązań pieniężnych i są przede wszystkim prawnym środkiem płatniczym), czy też jako prawo majątkowe wynikające z zawartej umowy pożyczki. Drugie wskazane podejście wynika z założenia, że umowa pożyczki, będąca umową o konsensualnym charakterze, wywiera także skutki realne. Zobowiązanie biorącego pożyczkę odnosi bowiem skutek dopiero po wykonaniu świadczenia przez dającego pożyczkę. Powinno się zatem uznawać, że po stronie biorącego pożyczkę powstaje majątkowe prawo do otrzymania przedmiotu pożyczki, które jest realizowane na terytorium państwa, w którym ma siedzibę podmiot biorący tę pożyczkę. W moim przekonaniu to drugie stanowisko jest prawidłowe i zyskało aprobatę w części orzecznictwa.
Są także orzeczenia, które popierają pogląd pierwszy, argumentując, że z samej definicji umowy pożyczki uregulowanej w przepisach kodeksu cywilnego wynika, że jej przedmiotem mogą być tylko rzeczy, do których zalicza się także pieniądze. Zgodnie z tym poglądem, jeżeli pieniądze przeznaczone na udzielenie pożyczki znajdują się na rachunku w zagranicznym banku, istnieją możliwości wyłączenia takiej pożyczki z PCC, pod warunkiem że pożyczkobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę poza terytorium RP.
Jeżeli umowy pożyczki nie uda się wyłączyć z zakresu PCC na opisanych zasadach terytorialności obowiązywania tego podatku, pozostaje kwestia podlegania tej umowy VAT lub podatkowi od wartości dodanej obowiązującego w innym państwie członkowskim. Jeżeli bowiem przynajmniej jedna ze stron umowy pożyczki (w praktyce pożyczkodawca) jest z tytułu jej udzielenia opodatkowana VAT, czynność ta będzie wyłączona z PCC. Udzielenie pożyczki można kwalifikować zatem jako odpłatne świadczenie usług. Definicję odpłatnego świadczenia usług zawiera art. 8 ust 1 ustawy o VAT. W myśl tych przepisów przez świadczenie usług rozumie się każde odpłatne świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Tym samym każda pożyczka o charakterze odpłatnym może zostać uznana za czynność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług, jeżeli udzielający będzie z tego tytułu VAT. Ponieważ usługi finansowe są z VAT zwolnione, w efekcie końcowym można uniknąć obciążeń podatkowych PCC i VAT.
(EM)