Zwolnienie z opodatkowania podatkiem VAT prawników, którzy świadczą nieodpłatne usługi – ten problem w swojej interpelacji (nr 14064) skierowanej do ministra finansów poruszył poseł Tomasz Jaskóła (Kukiz 15).
Jak jest?
Część osób wykonujących zawód prawniczy i mogących udzielać porad prawnych decyduje się na wykonywanie niektórych świadczeń na rzecz obywateli w sposób nieodpłatny ze względu na np. budowę pozytywnego wizerunku. Autor interpelacji podkreśla, że obecne przepisy nie sprzyjają działalności pro bono, więc prawnicy wykonujący taką pracę nie powinni być obciążeni odprowadzeniem podatku od świadczonej przez nich usługi. Właściwym jest, aby czynności, które świadczone są obywatelom niezamożnym, lub w innej trudnej sytuacji zostały zwolnione z opodatkowania, ponieważ taka działalność ma wydźwięk jednoznacznie pozytywny i budzi powszechną akceptację.
Brak również jasnych przepisów regulujących omawianą kwestię, co powoduje niepewność w kwestii ewentualnego działania organów podatkowych. Poseł wskazuje, że kwestia opodatkowania nieodpłatnych usług już była przedmiotem interpelacji poselskiej w 2013 r., a w 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał w tej sprawie wyrok (sygn. I FSK 326/09). Między innymi dlatego parlamentarzysta pyta się, czy możliwe jest wprowadzenie nowej, przejrzystej regulacji prawnej, która wskazywałaby w sposób jednoznaczny na zwolnienie z podatku VAT prawnika udzielającego porady prawnej pro bono.
Odpowiedź resortu
Ministerstwo Finansów jest zdania, że nieodpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, w tym również usług pomocy prawnej, co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Powyższe wynika z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, stosownie do którego opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z brzmienia tego przepisu należy wnioskować, na zasadzie przeciwieństwa, iż nieodpłatne świadczenie usług nie stanowi czynności objętych zakresem tego podatku.
Pomoc prawna udzielana na zasadzie pro bono jest nieodpłatnym świadczeniem profesjonalnych usług prawnych na rzecz osób, których status materialny nie pozwala na nabycie przez nich takich usług po cenach rynkowych. W konsekwencji również nieodpłatne świadczenie usług pomocy prawnej, co do zasady, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Jednakże nieodpłatne świadczenie usług może być, na gruncie ustawy o VAT, uznane za podlegające opodatkowaniu VAT. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Jak podkreśla resort finansów, świadczenie profesjonalnych usług na zasadzie pro publico bono, a zatem w sposób dobrowolny i nieodpłatny, w interesie publicznym – w szczególności na rzecz osób, których na te usługi nie stać, jest publicznie odbierane jako bezinteresowna działalność prospołeczna. Zatem świadczenie określonych usług prawnych nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli odbywa się ono jako działalność prospołeczna zakładająca wzrost prestiżu oraz pozytywny wizerunek podatnika wykonującego te usługi, za którą nie pobiera się wynagrodzenia.
Czy zajdzie zmiana?
Ministerstwo Finansów uważa obowiązujące regulacje za wystarczającą podstawę prawną do rozstrzygania w sprawach z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej. Wskazuje również, że zwolnienie od podatku świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej wykonywanych pro bono nie jest możliwe z przyczyn systemowych, wynikających z objęcia prawa krajowego w powyższym zakresie obowiązkiem harmonizacji z prawem Unii Europejskiej. Art. 132 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w swoim katalogu nie wymienia usług pomocy prawnej i tym samym nie daje możliwości zastosowania do tych usług zwolnienia od podatku. Ministerstwo Finansów nie przewiduje zatem zmiany ustawy o VAT w tym zakresie.