W piśmie skierowanym do ministra finansów rzecznik praw obywatelskich (RPO) zwrócił uwagę na kwestię związaną z opodatkowaniem świadczenia przez kancelarie prawnicze bezpłatnych usług na rzecz osób ubogich i potrzebujących.
Jak podkreślił rzecznik, zgodnie z obowiązującymi przepisami usługa podlega opodatkowaniu VAT tylko wówczas, gdy ma charakter odpłatny. Jednocześnie z regulacji wynika, że darmowe porady prawne udzielane przez osoby wykonujące samodzielną działalność gospodarczą podlegają podstawowej 22-procentowej stawce VAT, co stanowi wyjątek od zasady, zgodnie z którą opodatkowane są jedynie usługi świadczone za wynagrodzeniem. RPO zauważył również, że w ustawie o VAT mowa jest także o tym, iż usługi świadczone nieodpłatnie nie podlegają opodatkowaniu, niezależnie od tego, czy odpłatność jest istotą danej usługi czy też usługa została wykonana bez wynagrodzenia. Ustawa o VAT rozciąga też opodatkowanie na niektóre usługi wykonywane nieodpłatnie. Dotyczy to takich czynności, w których podatnik podejmuje określone czynności, w istocie staje się konsumentem takich usług, co do których służyło mu wcześniej prawo do odliczenia (całości lub części podatku naliczonego). Brak ich opodatkowania prowadziłby do faktycznego nieopodatkowania konsumpcji.
Rzecznik praw obywatelskich jednocześnie stwierdził, że nieodpłatne świadczenie wykonane przez osobę fizyczną, która co prawda jest podatnikiem VAT, lecz w tym przypadku nie świadczy usług związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a więc takich, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności, nie będzie podlegać opodatkowaniu. Dotyczyć to będzie więc tych czynności, które zostały wykonane przez podatnika w ramach działalności gospodarczej, lecz nie na jej potrzeby.
Dlatego kancelarie, które udzielają bezpłatnej pomocy prawnej potrzebującym, np. osobom ubogim – zdaniem rzecznika praw obywatelskich – świadczą usługi, które mają związek z prowadzoną działalnością i jako takie nie podlegają opodatkowaniu VAT.