Nie jest jasne, kiedy sprzedaż wierzytelności podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC), a kiedy jest czynnością podlegającą regulacjom ustawy o VAT. Jednolitego rozstrzygnięcia tej kwestii nie przynosi orzecznictwo sądów administracyjnych. Eksperci podatkowi z Kancelarii Ożóg i Wspólnicy wyjaśniają, że decydujące jest ustalenie, czy w danym przypadku taką transakcję można potraktować jako usługę, przy czym usługodawcą jest w tym wypadku nabywca wierzytelności.
Wyłączenia z podatku
W praktyce strony transakcji sprzedaży wierzytelności często stoją przed dylematem, czy należy od tej transakcji zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych czy też nie. Sprzedaż wierzytelności mieści się z zakresie przedmiotowym ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.) jako sprzedaż praw majątkowych. Jednak, jak wskazuje Rafał Kłagisz, doradca podatkowy z Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy, ustawa ta zawiera wiele wyłączeń z zakresu opodatkowania.
PCC nie podlegają m.in. czynności cywilnoprawne, jeżeli choć jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana lub zwolniona z VAT. Zatem dla rozstrzygnięcia, czy dana umowa podlega opodatkowaniu PCC, trzeba odwołać się do regulacji VAT.
- W doktrynie oraz orzecznictwie przyjmuje się, że sprzedaż własnej wierzytelności pieniężnej nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w VAT po stronie zbywcy. Podmiot taki dokonuje wprawdzie odpłatnego świadczenia, jednak nie działa w charakterze podatnika VAT - mówi Rafał Kłagisz.
Dodaje, że stanowisko takie potwierdziła m.in. Dyrekcja Generalna ds. Podatków i Unii Celnej Komisji Europejskiej w punkcie 4 pisma z 11 listopada 2004 r. skierowanego do Ministerstwa Finansów.
Nie oznacza to jednak jeszcze, że sama transakcja sprzedaży wierzytelności własnej będzie opodatkowana PCC.
- Usługę podlegającą VAT, a zatem wyłączoną z PCC, może bowiem świadczyć również nabywca wierzytelności - podkreśla ekspert.
Wyjaśnia, że strony umowy sprzedaży wierzytelności wiąże specyficzny stosunek prawny, w którym nabywca wierzytelności może być uznany za podmiot wykonujący świadczenie na rzecz zbywcy. Takie rozumienie cesji wierzytelności potwierdzają sądy administracyjne.
- Ograniczenie się do stwierdzenia, że sprzedaż własnej wierzytelności pieniężnej stanowi przedmiot opodatkowania PCC z uwagi na okoliczność, że sprzedawca nie jest w związku z jej dokonaniem podatnikiem VAT, byłoby zbytnim uproszczeniem - twierdzi Rafał Kłagisz.
Nabywca podatnikiem VAT
Tomasz Siennicki, doradca podatkowy w Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy, zwraca natomiast uwagę, że opodatkowanie VAT, w przeciwieństwie do PCC, dotyczy czynności wykonywanych w ramach obrotu profesjonalnego. Podkreśla jednocześnie, że dla opodatkowania określonej czynności VAT nie jest istotne to, czy dany podmiot generalnie prowadzi jakąkolwiek działalność gospodarczą, lecz wyłącznie to, czy tę konkretną czynność wykonuje w ramach prowadzonej działalności.
- Wyznacznikiem prowadzenia działalności jest przy tym jej wykonywanie w sposób, który nie może być uznany wyłącznie za okazjonalny - wskazuje ekspert, zwracając też uwagę, że za okazjonalne nie można uznać czynności, które wprawdzie są wykonane jednorazowo, jednak z zamiarem ich wykonywania w sposób częstotliwy.
- Nie można przypisywać wykonywania działalności gospodarczej podmiotowi, który dokona kilkukrotnej transakcji zakupu wierzytelności w celu jej kompensaty. Trudno jest tu dostrzec profesjonalny charakter tej działalności - ocenia Tomasz Siennicki.
Ekspert dodaje, że polska klasyfikacja wyrobów i usług (PKWiU) nie wyróżnia usługi nabycia wierzytelności jako odrębnie klasyfikowanej usługi. Należy jednak przyjąć, że w zakresie, w jakim nabycie wierzytelności może być traktowane jako świadczenie usług (bądź element świadczenia usług), dotyczyć to będzie usług obrotu wierzytelnościami, ściągania długów, faktoringu.
- Usługi te są klasyfikowane wspólnie w PKWiU jako usługi pośrednictwa finansowego - wyjaśnia Tomasz Siennicki.
Opodatkowanie lub zwolnienie
Niestety, ustalenie, że zbycie wierzytelności podlega VAT, nie rozwiązuje wszystkich problemów, które się z tym wiążą. Tomasz Stanek, doradca podatkowy w Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy, wskazuje, że trudności powstają również przy ocenie, czy jest to czynność opodatkowana VAT czy też zwolniona z tego podatku.
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) zwalnia się z podatku m.in. usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy. Natomiast w załączniku tym w poz. 3 wymienione zostały usługi pośrednictwa finansowego (sklasyfikowane w PKWiU w działach 65-67), z wyłączeniami. Wśród wyłączonych ze zwolnienia z VAT czynności pośrednictwa finansowego wskazano m.in. usługi ściągania długów oraz faktoringu.
- W przypadku gdyby nabycie wierzytelności następowało jako element świadczenia usług ściągania długów lub usług faktoringu, to taka usługa będzie podlegała opodatkowaniu - wyjaśnia Tomasz Stanek.
W ocenie eksperta, gdy nabycie wierzytelności własnej innego podmiotu nie wiąże się ze zobowiązaniem nabywcy do jakichkolwiek świadczeń na rzecz tego podmiotu, innych niż zapłata ceny, mamy do czynienia z usługą obrotu wierzytelnościami inną niż faktoring, która jako usługa pośrednictwa finansowego jest zwolniona z VAT.
- Jeśli jednak umowa zbycia wierzytelności przewiduje również inne zobowiązanie nabywcy niż tylko do zapłaty ceny, mamy do czynienia z usługą faktoringu podlegającą opodatkowaniu, jako wyłączoną ze zwolnienia od VAT - mówi Tomasz Stanek.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Opodatkowanie sprzedaży wierzytelności
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl