JAKI PROBLEM ROZSTRZYGNĘŁA IZBA
Czy wypłacone diety oraz zwrot kosztów podróży członkom zarządu Związku Nauczycielstwa Polskiego to kwoty otrzymane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich (do określonej kwoty) i przez to zwolnione z podatku dochodowego?
ODPOWIEDŹ IZBY
Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT) wolne od podatku dochodowego są diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nie przekraczającej miesięcznie 2280 zł. Przepis ten przewiduje zwolnienie niektórych przychodów pieniężnych związanych z osobistym pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, a mianowicie tylko i wyłącznie diet oraz kwot stanowiących zwrot kosztów.
Zasadnicze znaczenie dla kręgu podmiotów objętych tym zwolnieniem ma zakres użytego w nim zwrotu osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich. W omawianej sprawie istotna jest odpowiedź na pytanie, czy krąg ten obejmuje swoim zakresem także osoby będące członkami Związku Nauczycielstwa Polskiego, które pełnią funkcje we władzach i organach statutowych i otrzymują diety pokrywające wydatki ponoszone przez nich na realizację zadań statutowych tej organizacji.
W orzecznictwie i doktrynie przyjęto zasadę, że pełnienie obowiązku obywatelskiego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego, sprawując funkcje w instytucjach publicznych. Natomiast pełnienie obowiązku społecznego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy, w pracach instytucji jako reprezentant pewnej społeczności i bierze udział w rozwiązywaniu problemów konkretnej społeczności, działając w jej interesie. Do zakwalifikowania przychodu jako zwolnionego od podatku na podstawie art. 21 ust.1 pkt 17 ustawy o PIT, warunek obywatelskiego bądź społecznego charakteru obowiązku musi być spełniony łącznie z warunkiem ustawowej podstawy jego pełnienia i z warunkiem zaliczenia przez ustawę przychodu uzyskiwanego przez osobę pełniącą taki obowiązek do kategorii przychodów wymienionych w omawianym przepisie.
Faktu pełnienia funkcji we władzach Związku Nauczycielstwa Polskiego i organach statutowych nie należy utożsamiać z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich. Działacze związku nie reprezentują całej społeczności, reprezentują natomiast określoną grupę zawodową i działają w jej interesie, nie sprawują również funkcji publicznych - nie zawiadują sprawami państwowymi i nie uczestniczą w działaniu instytucji publicznej.
Przede wszystkim należy podkreślić, że Związek Nauczycielstwa Polskiego jest związkiem zawodowym, a nie samorządem zawodowym. Przynależność do związku zawodowego oraz sprawowanie funkcji w jego organach statutowych jest dobrowolna i nie wiąże się z realizacją obowiązków czy zadań publicznych lub państwowych. Głównym celem istnienia związku zawodowego jest reprezentowanie i obrona interesów zawodowych i socjalnych pracowników, a nie działanie w interesie państwowym lub publicznym.
Zatem źródłem omawianych przychodów nie jest pełnienie obowiązków obywatelskich i społecznych będących warunkiem niezbędnym do korzystania z omawianego zwolnienia. Działacze są członkami organów statutowych Związku Nauczycielstwa Polskiego, będącego osobą prawną, dlatego otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie (nazwane w statucie dietą) nie może być utożsamiane z wynagrodzeniem za czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich. Pojęcie obowiązków społecznych lub obywatelskich odnosi się do zadań publicznych i państwowych, a nie do czynności związanych z zarządzaniem działalnością osoby prawnej, choćby miały charakter społeczny w znaczeniu, że nie związany z zatrudnieniem.
Decyzja dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 1 czerwca 2007 r., nr PB I-3/4117/IN-20/US/2007/ER
EWA MATYSZEWSKA