JAKI PROBLEM ROZSTRZYGNĘŁA IZBA
Zadaniem zakładu gospodarki mieszkaniowej jest zarządzanie zasobem lokalowym miasta, tj. eksploatacja techniczna i administracyjna zarządzanych nieruchomości. Na podstawie zawartych w imieniu miasta umów cywilnych przychodami zakładu są czynsze oraz opłaty za świadczenia (dostawę do lokalu energii, gazu, wody, wywóz nieczystości). Każda z umów najmu reguluje obowiązki najemcy i wynajmującego, w tym wysokość opłat z tytułu czynszu i opłat za świadczenia oraz terminy regulowania należności. Trudna sytuacja materialna części gospodarstw domowych powoduje niemożność uregulowania należności wynikających z zawartych umów najmu. Czy umorzone najemcom lokali mieszkalnych wierzytelności pieniężne stanowią przychód podlegający opodatkowaniu?
ODPOWIEDŹ IZBY
W myśl art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT) przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
W rozpatrywanym przypadku umorzenie zobowiązania co do należności głównej powoduje wygaśnięcie zobowiązania co do należności ubocznych w całości lub w takiej części, w jakiej wygasło zobowiązanie co do należności głównej. Zatem dokonanie przez gminę umorzeń czynszu stanowi dla lokatorów nieodpłatne świadczenie. W tej sytuacji przychodem lokatora - najemcy będzie kwota umorzonego czynszu wraz z całością lub odpowiednią częścią odsetek. Momentem uzyskania przychodu jest moment dokonania umorzenia.
Równocześnie art. 20 ust. 1 ustawy o PIT stanowi, że za przychody z innych źródeł uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12 - 14 i 17 ustawy o PIT oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Sformułowanie w szczególności dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
W konsekwencji przychód najemców z tytułu umorzonych zaległości czynszowych jest przychodem z innych źródeł. Stosownie zaś do art. 42a ustawy o PIT osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, od których nie są zobowiązane pobierać zaliczki na podatek - mają obowiązek sporządzić informacje wg ustalonego wzoru PIT-8C o wysokości osiągniętego przychodu w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego.
Kwoty przychodów wskazane w informacji PIT-8C należy wykazać w zeznaniu rocznym, zgodnie z art. 45 ustawy o PIT. Podobny skutek wywołuje umorzenie lokatorowi odsetek ustawowych. Uprawnienie wierzyciela, przewidziane w art. 481 kodeksu cywilnego, do otrzymania odsetek za opóźnienie chociaż w ogóle nie jest uzależnione od szkody, to jednak trudno nie uznać tych odsetek za szczególny rodzaj odszkodowania w formie zryczałtowanej.
W przypadku umorzenia należności czynszowych przychodem lokatora będzie kwota umorzonego czynszu wraz z odsetkami, bowiem uzyskuje on przysporzenie majątkowe w postaci bezpłatnego korzystania z lokalu mieszkalnego. Nie stanowi natomiast przychodu kwota umorzonych kosztów sądowych poniesionych przez wynajmującego i innych kosztów. Jej umorzenie nie powoduje bowiem powstania po stronie najemcy przysporzenia majątkowego i w konsekwencji - przychodu.
EWA MATYSZEWSKA