Przede wszystkim, zgodnie z Ustawą, deweloper powinien zapewnić nabywcom co najmniej jeden z następujących środków ochrony: zamknięty mieszkaniowy rachunek powierniczy, otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję ubezpieczeniową, otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję bankową albo otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy.
Otwarte oraz zamknięte mieszkaniowe rachunki powiernicze to należące do dewelopera rachunki powiernicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, służące gromadzeniu środków pieniężnych wpłacanych przez nabywcę na cele określone w umowie deweloperskiej. Główna różnica pomiędzy otwartym a zamkniętym rachunkiem sprowadza się do tego, że z rachunku otwartego wypłata zdeponowanych środków następuje zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego określonego w umowie deweloperskiej. Zaś, wypłata środków zdeponowanych na rachunku zamkniętym następuje jednorazowo, po przeniesieniu na nabywcę prawa, o którym mowa w art. 1 Ustawy, tj. prawa własności lokalu mieszkalnego (nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym) lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego na niej posadowionego stanowiącego odrębną nieruchomość.
Ponadto, zgodnie z Ustawą, deweloper może zapewnić nabywcy gwarancję bankową lub gwarancję ubezpieczeniową, na mocy której bank lub zakład ubezpieczeń wypłaci nabywcy - na jego żądanie - środki w wysokości wpłaconych na rzecz dewelopera kwot w przypadku ogłoszenia upadłości dewelopera, albo odstąpienia przez nabywcę od umowy deweloperskiej w przypadku nieprzeniesienia w terminie określonym w umowie deweloperskiej na nabywcę prawa, o którym mowa w art. 1 Ustawy (np. prawa własności lokalu mieszkalnego). Gwarancja bankowa lub gwarancja ubezpieczeniowa wygasa w dniu podpisania aktu notarialnego umowy przenoszącej na nabywcę prawo, o którym mowa w art. 1 Ustawy, w stanie wolnym od obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich, z wyjątkiem obciążeń na które nabywca wyraził zgodę. Ważne jest również to, że obie ww. gwarancje nie obejmują odsetek od wpłaconych przez nabywcę środków oraz utraconych korzyści.
Zgodnie z przepisami przejściowymi, przepisy Ustawy dotyczące powyżej opisanych środków ochrony nabywców, określonych w art. 4 Ustawy, stosuje się do przedsięwzięć deweloperskich, w odniesieniu do których rozpoczęcie sprzedaży nastąpiło po dniu wejścia w życie Ustawy, tj. po 29 kwietnia 2012 r. Aby zwiększyć świadomość klientów deweloperów, Ustawa przewiduje, że w przypadku przedsięwzięć deweloperskich, w odniesieniu do których rozpoczęcie sprzedaży nastąpiło przed dniem wejścia w życie Ustawy (czyli nie będą do nich miały zastosowania ww. środki ochrony), deweloper w prospekcie informacyjnym zamieszcza w sposób widoczny dla nabywcy informację o braku stosowania tych środków.
Kolejną ważną regulacją, jaką wprowadza Ustawa jest dodanie w części trzeciej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.) tytułu poświęconego postępowaniu upadłościowemu deweloperów. Zgodnie z wprowadzonymi regulacjami, środki zgromadzone na mieszkaniowych rachunkach powierniczych (otwartym i zamkniętym), prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, na której realizowane jest przedsięwzięcie deweloperskie oraz dopłaty wnoszone przez nabywców na kontynuację przedsięwzięcia po ogłoszeniu upadłości, stanowią osobną masę upadłości. Służy ona zaspokojeniu w pierwszej kolejności nabywców lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, objętych danym przedsięwzięciem deweloperskim. Nabywcy lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych tworzą zgromadzenie nabywców, które ma zdolność do podejmowania uchwał i może zdecydować o kontynuacji rozpoczętego przedsięwzięcia deweloperskiego.
Podsumowując powyższą II część publikacji, można stwierdzić, że wchodząca w życie Ustawa stwarza mechanizmy ochrony praw nabywców poprzez zobowiązanie deweloperów do zapewnienia co najmniej jednego z powyżej wskazanych środków ochrony. Znacząca w zakresie ochrony praw nabywców jest również wprowadzona Ustawą nowelizacja Prawa upadłościowego i naprawczego. Powyższe rozwiązania prawne połączone ze szczegółowym uregulowaniem umowy deweloperskiej, o którym pisaliśmy w I części publikacji, należy ocenić pozytywne zarówno z punktu widzenia nabywców, jak i deweloperów, którzy choć zostali obciążeni dodatkowymi obowiązkami, to jednak będą mogli liczyć na większe zaufanie swoich potencjalnych klientów. Wszelkie mechanizmy ochrony nabywców, wprowadzone Ustawą, czynią zadość od dawna zgłaszanym postulatom w tym zakresie. Mamy przy tym nadzieję, że opisane rozwiązania przyczynią się w praktyce do tego, że tak jak w innych państwach Unii Europejskiej, ryzyko inwestycji deweloperskiej nie będzie obciążało nabywcy.
Aneta Wrona - Kłoczko
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna