W odniesieniu do zakresu podmiotowego Ustawy, należy podkreślić, że odnosi się ona wyłącznie do cudzoziemców. W celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości, ustawodawca sprecyzował w niej definicję cudzoziemca, stanowiąc, że pod tym pojęciem rozumieć należy osobę, która nie jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, EFTA (strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym) lub Konfederacji Szwajcarskiej, bądź też osobę niebędącą członkiem rodziny powyżej sprecyzowanego cudzoziemca.
Do zasadniczych celów Ustawy, poza wspomnianą wcześniej implementacją dyrektywy unijnej, zaliczyć można przede wszystkim zwalczanie problemu nielegalnej imigracji i w ramach tego przeciwdziałanie zatrudnianiu obywateli państw trzecich przebywających wbrew przepisom na terenie Polski.
W związku z realizacją powyższych postulatów, w Ustawie wprowadzone zostały mechanizmy mające na celu zwiększenie skuteczności kontroli zatrudniania cudzoziemców, w tym zwłaszcza jego legalności. Ustawodawca nałożył na podmioty powierzające wykonywanie pracy cudzoziemcowi m.in. obowiązek żądania od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski, a także obowiązek przechowywania kopii takiego dokumentu przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca.
Z punktu widzenia podmiotów powierzających wykonywanie pracy cudzoziemcom, realizacja ww. obowiązków jest bardzo istotna, ponieważ za ich nieprzestrzeganie w Ustawie przewidziane zostały konkretne sankcje, mogące mieć charakter zarówno finansowy, jak i karny.
Spora część przepisów Ustawy poświęcona została zasadom dochodzenia przez cudzoziemców przebywających na terenie Polski nielegalnie, roszczeń o wypłatę zaległego wynagrodzenia i związanych z nim innych świadczeń. Dzięki nowym przepisom, cudzoziemcy dochodzący ww. roszczeń na drodze sądowej, znajdą się w pozycji bardziej uprzywilejowanej niż podmioty powierzające im wykonywanie pracy, ponieważ Ustawa wprowadziła szereg domniemań prawnych oddziałujących na ich korzyść. W przypadku dochodzenia wynagrodzenia ze stosunku pracy lub ustalenia istnienia stosunku pracy, domniemywa się, że stosunek ten istniał przez okres co najmniej 3 miesięcy. Natomiast, jeżeli wykonywanie pracy powierzono cudzoziemcowi na innej podstawie niż stosunek pracy, wówczas stosować należy domniemanie, że należne mu wynagrodzenie zostało uzgodnione w wysokości trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obowiązek udowodnienia okoliczności przeciwnych, leży na podmiotowi powierzającemu wykonywanie pracy cudzoziemcowi.
Podsumowując, ze względu na wysoce negatywny wpływ problemu nielegalnej imigracji oraz blisko z nią związanej kwestii nielegalnego zatrudnienia, zarówno na gospodarkę jak i stosunki społeczne, wprowadzony został szereg regulacji prawnych, mających na celu eliminację tych zjawisk. Wchodząca w życie z dniem 21 lipca 2012 r. Ustawa wprowadziła m.in. mechanizmy mające na celu zwiększenie skuteczność kontroli zatrudnienia, znacznie uprościła procedurę dochodzenia roszczeń przez nielegalnie zatrudnianych cudzoziemców i, co bardzo istotne, nałożyła na pracodawców konkretne obowiązki, za nieprzestrzeganie których obowiązywać będą surowe sankcje. Miejmy nadzieję, że nowe regulacje osiągną stawiane im cele.
Patrycja Dzięgielewska, aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna