Podstawowym celem ustawy jest zapewnienie stabilności finansowej SKOK-ów, prawidłowości ich funkcjonowania oraz zwiększenie bezpieczeństwa depozytów ich członków. Ma to nastąpić przede wszystkim poprzez poddanie SKOK-ów nadzorowi państwowemu sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego (dalej „KNF”), która nadzoruje także inne instytucje finansowe działające w Polsce.
Warto zaznaczyć, że SKOK-i to instytucje spółdzielcze zaliczane do instytucji finansowych, które prowadzą działalność podobną do banków (np. gromadzą środki pieniężne swoich członków, udzielają pożyczek i kredytów oraz przeprowadzają rozliczenia finansowe na zlecenie swoich członków). Pomimo prowadzenia działalności podobnej do działalności bankowej, działalność SKOK-ów nie była dotychczas nadzorowana przez instytucje sprawujące kontrolę nad działalnością bankową.
Zgodnie z obowiązującą do dnia 27 października 2012 r. ustawą z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych (Dz. U. z 1996 r., Nr 1, poz. 2 z późn. zm.), nadzór nad bezpieczeństwem środków zgromadzonych w SKOK-ach był sprawowany do tej pory przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo - Kredytową, która zrzeszała wszystkie SKOK-i. Ze względu na szybki rozwój systemu kas oszczędnościowo - kredytowych oraz rosnące znaczenie SKOK-ów dla całego sektora bankowego, wskazany system nadzoru wewnętrznego przestał spełniać swoją rolę.
Nowa ustawa ma na celu zmianę takiego stanu rzeczy poprzez poddanie SKOK-ów publicznemu nadzorowi państwowemu sprawowanemu przez KNF. Działalność SKOK-ów będzie więc podlegać nadzorowi KNF, tak jak działalność bankowa. Zgodnie z ustawą, KNF będzie pełnić rolę głównego organu nadzoru nad SKOK-ami.
Jednocześnie, Kasa Krajowa (funkcjonująca dotychczas jako Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa) pozostanie instytucją zrzeszającą SKOK-i. Będzie ona kontrolować działalność SKOK-ów pod kątem zgodności z ustawą oraz zaleceniami nadzorczymi KNF.
Zgodnie z ustawą, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, SKOK-i będą również zobowiązane do przeprowadzenia audytu zewnętrznego i przekazania jego wyników m.in. KNF, Kasie Krajowej oraz ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Wskazany audyt, przeprowadzony przez niezależnego biegłego rewidenta, pozwoli KNF na dokonanie oceny sytuacji ekonomicznej w poszczególnych SKOK-ach.
Do istotnych zmian wprowadzonych przez ustawę należy również zaliczyć nałożenie na SKOK-i obowiązku posiadania funduszy własnych w odpowiedniej wysokości, dostosowanych do rozmiarów prowadzonej działalności (wskazana zmiana wejdzie jednak w życie dopiero w dniu 27 stycznia 2014 r.). Zgodnie z ustawą, od tego dnia SKOK-i będą zobowiązane utrzymywać współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 5%. Warto zaznaczyć, że współczynnik wypłacalności jest podstawowym miernikiem sytuacji ekonomicznej instytucji finansowej. Celem wprowadzenia wskazanej normy ostrożnościowej jest więc zapewnienie bezpieczeństwa finansowego SKOK-ów.
Ponadto, ustawa przewiduje, że członkami SKOK-ów będą mogły być nie tylko osoby fizyczne, lecz także organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną, spółdzielnie, związki zawodowe oraz wspólnoty mieszkaniowe. Ustawa wprowadza również nowy sposób głosowania na Walnym Zgromadzeniu Kasy Krajowej (najwyższym organie Kasy Krajowej), podczas którego każdy SKOK będzie dysponował jednym głosem. Wskazana zmiana ma na celu zwiększenie faktycznego wpływu SKOK-ów na decyzje podejmowane przez Kasę Krajową.
Omawiając nową ustawę, warto również wskazać, że pierwotny projekt ustawy przewidywał możliwość, a w pewnych przypadkach nawet obowiązek przekształcenia SKOK-u w bank spółdzielczy. Postanowienia te budziły jednak liczne kontrowersje, co doprowadziło do tego, że w toku prac legislacyjnych, zostały one wykreślone z projektu ustawy.
Podsumowując, nowa ustawa od początku prac legislacyjnych była przedmiotem licznych komentarzy. Ostatecznie uchwalona ustawa dotyczy bezpośrednio przede wszystkim SKOK-ów, jednak ze względu na rosnące znaczenie systemowe wskazanych instytucji na rynku krajowym, wprowadzone zmiany będą miały wpływ na cały krajowy sektor finansowy. Najistotniejszą zmianą przewidzianą w ustawie jest objęcie środków zgromadzonych w SKOK-ach nadzorem państwowym sprawowanym przez KNF. Oznacza to, że od 27 października 2012 r. działalność SKOK-ów jest nadzorowana tak jak działalność bankowa. Wprowadzona zmiana może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa oszczędności członków SKOK-ów.
Patrycja Dzięgielewska, aplikant radcowski
Tomasz Pietrzak, młodszy prawnik
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna