Sprawa, którą zajął się ETS, dotyczyła stwierdzenia nieważności ustawy, która przenosiła do belgijskiego systemu prawnego uregulowania dyrektywy Rady 2004/113 z 13 grudnia 2004 r., wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług (Dz. U. L 373, s. 37, dalej „Dyrektywa”).
Dyrektywa zakazuje uwzględniania kryterium płci przy obliczaniu składek i świadczeń ubezpieczeniowych na podstawie umów ubezpieczenia zawartych po dniu 21 grudnia 2007 r. Jednocześnie, w art. 5 ust. 2 przewiduje wyjątek od tej zasady polegający na tym, że, poczynając od dnia 21 grudnia 2007 r., państwa członkowskie mogą dopuścić odstępstwa od reguły składek i świadczeń jednolitych dla obu płci, o ile będą mogły zapewnić, że dane aktuarialne i statystyczne, na podstawie których dokonano wyliczeń, są regularnie uaktualniane i ogólnodostępne. Pozwala to państwom członkowskim na stopniowe wdrażanie przepisów Dyrektywy.
Jednocześnie, pięć lat po transpozycji dyrektywy, czyli 21 grudnia 2012 r., państwa członkowskie powinny dokonać ponownej analizy uzasadnienia dla tych odstępstw, uwzględniając najbardziej aktualne dane aktuarialne i statystyczne oraz sprawozdanie Komisji sporządzone po trzech latach od wdrożenia dyrektywy.
Biorąc pod uwagę zagrożenia bezterminowego stosowania powyższych odstępstw, ETS orzekł, że artykuł 5 ust. 2 Dyrektywy, przewidujący odstępstwo od ogólnej zasady składek i świadczeń jednolitych dla obu płci, jest nieważny ze skutkiem od dnia 21 grudnia 2012 r.
Swój wyrok, ETS uzasadnił m.in. niezgodnością powyższego przepisu z podstawową zasadą równego traktowania kobiet i mężczyzn.
W kontekście Polski należy zauważyć, że od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. z 2010 r. Nr 254, poz. 1700, dalej „ustawa”), implementująca do polskiego systemu prawnego Dyrektywę. Ustawa ta określa obszary i sposoby przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną oraz organy właściwe w tym zakresie.
Ustawa nie ma jednak zastosowania do odmiennego traktowania ze względu na płeć w dostępie i warunkach korzystania z usług, rzeczy oraz nabywania praw lub energii, jeżeli ich zapewnienie wyłącznie lub głównie dla przedstawicieli jednej płci jest obiektywnie i racjonalnie uzasadnione celem zgodnym z prawem, a środki służące realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Jest to więc wyłączenie stosowania ustawy między innymi w odniesieniu do usług ubezpieczeniowych - tym samym ustawa, w świetle omawianego orzeczenia ETS, będzie również wymagała nowelizacji.
Podsumowując, odczuwalną konsekwencją wyroku ETS będą zmiany w sposobie wyliczania składek ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach na życie, prywatnych planach emerytalnych, jak również w ubezpieczeniach komunikacyjnych, w których czynnik płci jest szeroko stosowany. Czy w związku z tym kobiety zapłacą większe składki za ubezpieczenia komunikacyjne, a mężczyźni za ubezpieczenia emerytalne? O tym, przekonamy się na początku 2013 roku.
Aneta Wrona-Kłoczko
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna