Jeżeli klub sportowy rozdziela umowę o pracę z zawodnikiem (jego zadania jako pracownika) i zobowiązania właściwe dla stypendium sportowego, to nie można zarzucać mu naruszenia prawa przez dążenie do obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne. Zatrudnienie pracownicze jest bowiem w takich sytuacjach głównym tytułem ubezpieczenia i wyłącza ubezpieczenia społeczne z tytułu stypendium sportowego.
Stypendia sportowe i nagrody za wyniki sportowe
W rozpatrywanej przez SN sprawie zawodnicy byli zatrudnieni na podstawie umów o pracę przez klub, jako zawodnicy profesjonalnie uprawiający sport. Prócz wynagrodzenia otrzymywali stypendia sportowe na podstawie art. 5 ustawy o sporcie. Umowy przewidywały również nagrody za osiągnięcia sportowe. Zawodnicy pozostawali więc równocześnie w dwóch stosunkach prawnych: zatrudnienia oraz pobierania stypendium sportowego na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Organ ubezpieczeń społecznych wniósł powództwo przeciwko klubowi sportowemu zarzucając nieprawidłowe wyliczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zawartych z zawodnikiem umów. Organ twierdził, że zawodników z klubem łączyły umowy pracownicze i dlatego całościowy przychód zawodnika należy uznać jako podstawę składek obejmującą również stypendia sportowe i nagrody za wyniki sportowe.
Stypendium sportowe a zbiegu tytułów ubezpieczenia
Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można zgodzić się z tezą, że skoro stypendia i nagrody sportowe stanowiły przychód, to również składają się na podstawę wymiaru składek.
SN podkreślił, że nie każdy przychód jest podstawą składek, choćby dlatego, że przy zbiegu tytułów ubezpieczenia decyduje tytuł główny (mający ustawowe pierwszeństwo), który stanowi wówczas podstawę składek. Tak jest właśnie w przypadku ubezpieczenia z pracowniczego zatrudnienia i ubezpieczenia z tytułu pobierania stypendium sportowego (art. 6 ust. 1 pkt 1 i 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej „sus”). Ten drugi tytuł ma charakter subsydiarny, to znaczy pomocniczy, gdy występuje w zbiegu z pracowniczym zatrudnieniem. Stanowi o tym art. 8 ust. 12 ustawy o sus „za stypendystę sportowego uważa się osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeśli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu”.
Stypendia sportowe i nagrody za osiągnięte wyniki sportowe mają natomiast swoje oparcie w ustawie o sporcie (ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r.). Osoby pobierające stypendia sportowe są zatem stypendystami sportowymi w rozumieniu przepisów ustawy o sus (art. 33 ustawy o sporcie).
Ani ustawa o sporcie, ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadzają ograniczenia dla wysokości stypendium sportowego jako warunku wskazanej subsydiarności tytułów ubezpieczenia. Nie ma więc progu ustawowego, po przekroczeniu którego stypendium sportowe przestawałoby być już subsydiarnym tytułem ubezpieczenia społecznego w relacji do wynagrodzenia z pracowniczego zatrudnienia.
W zakresie dotyczącym nagród sportowych nie budzi wątpliwości znaczenie i wykładnia regulacji z § 2 ust. 1 pkt 28 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z nią podstawy wymiaru składek nie stanowią „nagrody za wyniki sportowe, wypłacane przez kluby sportowe i polskie związki sportowe, oraz za wybitne osiągnięcia sportowe lub wybitne osiągnięcia w pracy zawodowej w dziedzinie kultury fizycznej, wypłacane ze środków budżetowych”.
Decydując się na zawarcie z zawodnikiem umowy sportowej warto zatem zwrócić uwagę na linię orzeczniczą nakreśloną przez SN. Nie ma przeszkód aby zawierać umowy sportowe i inne cywilnoprawne, określające stypendium sportowe i nagrody za wyniki, a podstawę wymiaru składek wyliczać od umowy głównej (pracowniczej). Aby uniknąć jednak wątpliwości i ewentualnych kłótni z organem ubezpieczeń społecznych należy pamiętać, że nagrody muszą być wypłacane zawodnikowi za wyniki sportowe, które łatwo będzie organowi, w razie wątpliwości, udowodnić.
Wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt I UK 283/18
Aleksandra Moszonkowska, Prawnik
Kancelaria Prawa Sportowego i Gospodarczego „Dauerman”
Dziennika Gazeta Prawna. Kup w kiosku lub w wersji elektronicznej