Justyna Stelmach, Monika Mazur
Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczeniom podlegają jednak te osoby pobierające zasiłki macierzyńskie, które nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Płatnicy nie sporządzają zgłoszenia do ubezpieczeń osób pobierających zasiłki macierzyńskie na formularzach ZUS ZUA, ponieważ wykazanie ubezpieczonej w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA jest traktowane na równi ze zgłoszeniem. Nie dokonują również wyrejestrowania takiej osoby z dotychczasowego tytułu z powodu nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego. Oznacza to, że np. nie wyrejestrowują z ubezpieczeń z kodem tytułu 01 10 x x pracownika w związku z pobieraniem zasiłku macierzyńskiego. A zatem, płatnik składek, który wypłaca zasiłki macierzyńskie, wykazuje tylko należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w odpowiednich dokumentach rozliczeniowych sporządzanych za osoby pobierające zasiłek macierzyński. Nie dokonuje natomiast żadnych potrąceń z tytułu składek ani nie wpłaca z tego tytułu składek do ZUS.
Sporządzanie miesięcznych raportów
Za osoby pobierające zasiłek macierzyński, którym płatnik wypłaca zasiłki, podlegające z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, należy co miesiąc sporządzać następujące raporty:
• ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym np. dla osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę (01 10 x x) oraz z kodem świadczenia/przerwy 311,
• ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 12 40 x x oraz
• ZUSRSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 x x i kodem świadczenia/przerwy 350, za okresy przerw w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, powstałych w związku z ustaleniem prawa do emerytury lub renty albo posiadaniem innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń,
• ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia, z którego osoba nabyła prawa do zasiłku macierzyńskiego, np. pracowniczym (01 10 x x), jeżeli za część miesiąca osoba ta miała również przychody ze stosunku pracy.
Inny tytuł
Za inny tytuł nie należy uznawać tytułu, z którego dana osoba nabyła prawa do zasiłku macierzyńskiego, ale inne istniejące równolegle tytuły, które rodzą obowiązek ubezpieczeń. W praktyce oznacza to, że:
• nie należy traktować jako inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń tytułu, z którego dana osoba nabyła prawa do zasiłku (np. stosunku pracy, prowadzenia pozarolniczej działalności),
• osoba, która w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego wykonuje umowę zlecenia (zawartą z własnym lub innym pracodawcą), w okresie wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, nie podlega zaś ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego,
• osoba, która w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego podejmuje prowadzenie pozarolniczej działalności, od dnia rozpoczęcia prowadzenia tej działalności nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, a obowiązkowe składki powinna opłacać z działalności gospodarczej,
• osoba, która w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego wykonuje umowę o dzieło, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Wśród tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń nie jest wymienione wykonywanie samoistnej umowy o dzieło. A zatem osoba pobierająca zasiłek macierzyński, która zawarła umowę o dzieło z własnym lub innym pracodawcą, w okresie wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Dzieje się tak, ponieważ umowa o dzieło nie jest tytułem rodzącym obowiązek ubezpieczeń. Gdy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego umowa o dzieło zawarta jest z własnym pracodawcą, przychodów z tej umowy nie traktuje się jak przychody ze stosunku pracy.
Obowiązki osoby pobierającej zasiłek
Osoba pobierająca zasiłek macierzyński zobowiązana jest poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o posiadaniu innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że raporty z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 x x z wykazanymi składkami finansowanymi z budżetu państwa można sporządzać dopiero po uzyskaniu oświadczenia, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Wykazanie podstawy wymiaru składek
Dla osób pobierających zasiłek macierzyński podstawę wymiaru składek stanowi kwota zasiłku. Chodzi tu o pełną kwotę zasiłku macierzyńskiego (brutto) przed potrąceniem zaliczki na podatek.
Przykład 1
Pani Joanna urodziła dziecko 1 listopada 2007 r. Złożyła płatnikowi oświadczenie, z którego wynika, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Wypłacony w listopadzie zasiłek macierzyński za okres 1-30 listopada wynosił 1500 zł (brutto). Od tej kwoty płatnik składek zobowiązany będzie obliczyć i wykazać w raportach składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
1. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinna być wykazana w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA w bloku III.B, IV.B, w polu 04.
2. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być odpowiednio wykazywane w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA w bloku III.B, IV.B:
• w polu 11 (kwota składki na ubezpieczenie emerytalne finansowana przez płatnika) oraz
• w polu 12 (kwota składki na ubezpieczenia rentowe finansowana przez płatnika).
3. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe sumowane z raportów ZUS RCA powinny być wykazywane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku IV w polach 10, 11 oraz 12 (składki finansowane przez budżet państwa).
Oznacza to, że płatnik dokonuje ustalenia wysokości składek za osobę pobierającą zasiłek macierzyński i przekazuje do ZUS odpowiednio wypełnione formularze, natomiast nie opłaca z tego tytułu żadnych składek.
Przy obliczaniu i wykazywaniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński należy pamiętać, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku jest ograniczona do wysokości trzydziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w 2007 r. - 78 480 zł). Do kwoty ograniczenia zaliczają się wszystkie przychody, od których w danym roku wykazywane były składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a więc również zasiłki macierzyńskie, od których obliczane były składki finansowane z budżetu państwa.
Przykład 2
Pani Krystyna urodziła dziecko 15 listopada 2007 r. i od tego dnia nabyła prawa do zasiłku macierzyńskiego. W listopadzie pracodawca wypłacił p. Krystynie wynagrodzenie ze stosunku pracy za część miesiąca w kwocie 8000 zł oraz zasiłek macierzyński za okres 15-30 listopada. Do końca października p. Krystyna osiągnęła u swojego pracodawcy kwotę w podstawie wymiaru 75 000 zł.
Za listopad pracodawca potrąci i opłaci składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od przychodów ze stosunku pracy w wysokości 3480 zł. Natomiast w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 0 0 pracodawca wykaże „zerową” podstawę wymiaru i „zerowe” składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Za osoby pobierające zasiłek macierzyński nie opłaca się składek na ubezpieczenie zdrowotne. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygasa prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby pobierające zasiłek macierzyński nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu.
Uwaga!
Obowiązuje już rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 listopada 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 220, poz. 1634). Płatnicy składek mogą posługiwać się wzorami dokumentów w dotychczasowym brzmieniu do czasu wyczerpania zapasów, jeżeli dokumenty są przekazywane w formie dokumentu pisemnego.
Podstawy prawne
• Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1243)
• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1243)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 149, poz. 982; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 220, poz. 1634)