Przyznane pracownikowi świadczenie w formie opieki medycznej jest dla pracownika przychodem ze stosunku pracy. Poza obowiązkiem potrącenia od tego przychodu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, przyznanie tego świadczenia może także oznaczać konieczność odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Opieka medyczna to przychód
Przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych to wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Przychodami są w szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty - niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. Przychodem pracownika są również wszelkiego rodzaju świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika i wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Oznacza to, że również abonament medyczny, który pracodawca opłaca za swoich pracowników, jest dla pracowników przychodem ze stosunku pracy.
W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że o tym, czy dane świadczenie stanowi przychód ze stosunku pracy, rozstrzyga fakt, czy dane świadczenie może otrzymać wyłącznie pracownik czy także inna osoba niezwiązana (aktualnie lub w przeszłości) z pracodawcą (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 marca 1993 r., III SA 2219/92, ONSA 1993/3/83).
Przychód, jaki pracownicy osiągają ze stosunku pracy, jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Ze składek są zwolnione tylko szczegółowo określone rodzaje przychodów:
• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• zasiłki i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego,
• przychody wymienione w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Przychód, który podlega składkom na ubezpieczenia społeczne pracowników, jest również podstawą do naliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne - po uwzględnieniu trzech odmiennych zasad:
• podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pomniejszona o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe sfinansowane ze środków pracownika,
• w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy uwzględniać wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy (od którego nie nalicza się składek na ubezpieczenia społeczne),
• wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie jest ograniczona rocznie, tak jak ma to miejsce w przypadku składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Wartość usług medycznych w podstawie wymiaru składek
Przy określeniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odwołują się do przepisów podatkowych, do których interpretacji właściwe są organy podatkowe. W praktyce ZUS przy określaniu tego, co jest, a co nie jest przychodem ze stosunku pracy, odwołuje się do interpretacji tych organów.
Obecnie organy podatkowe prezentują pogląd, że wartość opieki medycznej wykupionej pracownikowi przez pracodawcę jako wartość nieodpłatnego świadczenia uzyskanego przez pracownika w związku z pozostawaniem w stosunku pracy jest dla niego przychodem ze stosunku pracy, nawet jeżeli pracodawca za wykupioną pracownikom opiekę medyczną uiszcza opłatę zryczałtowaną (np. postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Poznaniu z 30 stycznia 2007 r., sygn. PD-2/415-299/06; postanowienie naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego z 14 września 2007 r., sygn. 1471 /DPF/415/71/2007/PP).
WAŻNE!
Przychodem ze stosunku pracy nie są wyłącznie opłaty za usługi medycyny pracy, do których sfinansowania zobowiązują pracodawcę przepisy prawa pracy.
Wcześniej organy podatkowe stały na stanowisku, że od wartości usług medycznych, za które pracodawca uiszcza zryczałtowaną opłatę, nie jest należny podatek z uwagi na to, że nie można ustalić kwoty przychodu, jaka przypada na poszczególnych pracowników uprawnionych do takich usług (np. postanowienie naczelnika Podkarpackiego Urzędu Skarbowego z 2 stycznia 2007 r., sygn. PUS.I/415/29/06; pismo Izby Skarbowej w Gdańsku z 8 lipca 2004 r., sygn. BI/005/0166/04).
W tej chwili organy podatkowe podnoszą, że pracodawca może określić wysokość przychodu przypadającego na jednego pracownika, skoro zna zarówno wysokość zryczałtowanej opłaty, jak i liczbę pracowników uprawnionych do wykupionych przez niego usług medycznych.
W tym zakresie organy podatkowe odwołują się do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 czerwca 1998 r. (sygn. akt I SA/Ka 1719/96), w którym sąd ten stwierdził, że ewentualne trudności towarzyszące indywidualizacji świadczeń na rzecz poszczególnych pracowników mają charakter drugorzędny i nie mogą wpływać na byt i zakres obowiązku podatkowego.
W ocenie organów podatkowych w przypadku usług medycznych wykupionych przez pracodawcę na rzecz pracowników przychód ze stosunku pracy powstaje w momencie, w którym pracownik uzyskuje możliwość korzystania z wykupionych przez pracodawcę usług medycznych, a nie w momencie skorzystania przez pracownika z usługi medycznej.
Za obecną interpretacją prezentowaną przez organy podatkowe opowiadają się także niektórzy przedstawiciele doktryny.
Uznanie przez organy podatkowe, że opłacane przez pracodawcę abonamenty medyczne są przychodem pracowników ze stosunku pracy, oznacza, że jest to również przychód do celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wartość usług medycznych wykupionych pracownikowi przez pracodawcę nie została wymieniona jako przychód zwolniony ze składek. Dlatego wartość opłaconej dla pracownika opieki medycznej należy uwzględniać w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia pracowników, nawet jeżeli opłata za te usługi jest zryczałtowana.
Podobnie jak to ma miejsce na gruncie przepisów podatkowych, podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników nie stanowi wartość usług z zakresu medycyny pracy (np. badanie lekarskie wstępne, okresowe). Zwolnione ze składek są usługi medyczne, do których zapewnienia pracownikom zobowiązują pracodawcę przepisy Kodeksu pracy lub innych aktów prawnych.
PRZYKŁAD
Spółka z o.o. wykupuje co miesiąc abonamenty medyczne w niepublicznym zakładzie opieki zdrowotnej dla swoich 25 z 36 pracowników, którzy oświadczyli, że chcą posiadać taki abonament. Za abonamenty spółka opłaca co miesiąc opłatę zryczałtowaną w wysokości 7500 zł. Z uwagi na to, że objęte abonamentem usługi medyczne nie należą do usług medycyny pracy, wartość pieniężna tego rodzaju abonamentu stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne 25 pracowników zatrudnionych przez spółkę. Biorąc pod uwagę wysokość miesięcznej opłaty zryczałtowanej oraz liczbę pracowników uprawnionych do abonamentu należy przyjąć, że miesięczny przychód z tego tytułu każdego pracownika wynosi 300 zł i taką kwotę należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia poszczególnych pracowników.
Jeżeli pakiet usług medycznych wykupiony przez pracodawcę na rzecz pracowników obejmuje zarówno usługi medycyny pracy, jak i fakultatywne usługi medyczne, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracowników należy uwzględniać jedynie wartość pieniężną fakultatywnych usług medycznych.
Wartość usług medycznych może być wolna od składek
Pracodawca, który chce zapewnić pracownikom pakiet usług medycznych, może uregulować to w taki sposób, by wartości tego pakietu nie wliczać do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia pracowników. Takie świadczenie jest dla pracownika przychodem ze stosunku pracy, ale może zostać zwolnione ze składek na mocy § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeśli łącznie zostaną spełnione dwa warunki:
• świadczenie zostanie przyznane pracownikom na mocy postanowień obowiązującego u pracodawcy układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu,
• pracownik ponosi część kosztów opieki medycznej (bez względu na to, jak duży jest udział finansowania przez pracownika).
Przepis, o którym mowa, zwalnia ze składek korzyści materialne przyznane pracownikom na mocy przepisów obowiązujących u pracodawcy, które polegają na uprawnieniu do zakupu m.in. usług po cenach niższych niż detaliczne (np. pracownik uiszcza 10% ceny za usługę stomatologiczną, a pozostałe 90% pracodawca finansuje z własnych środków).
Jeśli całość kosztów opieki medycznej zagwarantowanej pracownikowi pokrywa pracodawca, to jej wartość jest dla pracownika przychodem ze stosunku pracy, od którego są należne składki (nawet jeśli świadczenie zostało zagwarantowane pracownikowi w obowiązujących u pracodawcy przepisach).
PRZYKŁAD
Zgodnie z regulaminem wynagradzania obowiązującym w spółce akcyjnej każdy pracownik ma prawo korzystania z usług medycznych w niepublicznym zakładzie opieki zdrowotnej w ramach abonamentu medycznego, którego koszt w 80% finansuje pracodawca. Mimo że wartość tego abonamentu w części finansowanej przez pracodawcę jest przychodem pracownika ze stosunku pracy, to nie stanowi ona podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników, ponieważ w części koszt opieki medycznej finansuje pracownik.
• art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1-2, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.),
• art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
• § 2 ust. 1 pkt 6 i pkt 26 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Piotr Kostrzewa
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych