RADA
Każdy pracodawca powinien wypłacić odprawę emerytalną, jeżeli obie umowy o pracę rozwiążą się w tym samym dniu. Zasada, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa, nie obejmuje przypadków, w których pracownik w związku z przejściem na emeryturę kończy jednocześnie kilka umów o pracę. Należy przyjąć, że w świadectwie pracy powinien zostać odnotowany fakt wypłaty tego świadczenia.
UZASADNIENIE
Pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, jeśli jego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna (art. 921 Kodeksu pracy). Przepisy wyraźnie akcentują bezpośredni związek między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę. Z istoty roszczenia o odprawę emerytalną wynika, że staje się ono wykonalne w chwili „przejścia na emeryturę” (wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1990 r., I PR 284/90).
Zasadą jest, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Dotyczy to podjęcia zatrudnienia po uzyskaniu odprawy emerytalnej i następnie rozwiązania tego kolejnego stosunku pracy.
Również w przypadku, kiedy pracownik otrzymał wcześniej odprawę rentową, nie otrzyma już odprawy emerytalnej. Otrzymanie odprawy rentowej wyłącza bowiem prawo do odprawy emerytalnej. Ustawodawca określił prawo do tych świadczeń jako uprawnienie jednorazowe.
WAŻNE!
Pracownik nie ma prawa do kolejnej odprawy emerytalnej w sytuacji, gdy rozwiązano z nim stosunek pracy po ponownym zatrudnieniu, a wcześniej już otrzymał odprawę emerytalną.
Powyższe zasady nie obowiązują jednak, gdy pracownik przechodząc na emeryturę kończy jednocześnie zatrudnienie u kilku pracodawców (będąc związany z każdym z nich odrębną umową o pracę). Wówczas każdy pracodawca jest zobowiązany do wypłaty pracownikowi odprawy emerytalnej (oczywiście pod warunkiem, że pracownik ten nie otrzymał wcześniej odprawy rentowej).
W przedstawionej w pytaniu sytuacji wysokość odprawy każdy pracodawca będzie odnosił zarówno do zarobków otrzymanych przez pracownicę na podstawie łączącego ją stosunku pracy, jak i według obowiązujących u danego pracodawcy przepisów regulujących wypłatę odprawy i jej wysokość (wyższe świadczenie niż przewidziane przepisami Kodeksu pracy może wynikać z przepisów wewnątrzzakładowych).
W przypadku gdy pracownik pracuje jednocześnie u kilku pracodawców, ale przechodząc na emeryturę nie rozwiązuje jednocześnie wszystkich umów o pracę, otrzyma tylko jedną odprawę emerytalną. Zobowiązany do jej wypłaty będzie pracodawca, z którym jako pierwszym pracownik rozwiąże umowę o pracę.
Problemem praktycznym jest kwestia zamieszczania w świadectwie pracy informacji o wypłaconej odprawie emerytalnej. W świadectwie pracy wskazujemy informacje niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i z ubezpieczeń społecznych pracownika. Wzór świadectwa pracy nie wymienia informacji o wypłacie odprawy emerytalnej. Brak informacji o wypłaconej odprawie emerytalnej może jednak stwarzać poważny problem dla kolejnego pracodawcy danej osoby - w związku z zasadą „jednorazowości” tego świadczenia. Należy więc przyjąć, że taka informacja (bez podawania wypłaconej kwoty) powinna być umieszczona w świadectwie pracy. Odnosząc się do wzoru świadectwa pracy, informację tę pracodawca powinien zamieścić w ust. 4 pkt 9 świadectwa pracy, który dotyczy „wykorzystania dodatkowego urlopu albo innych uprawnień lub świadczeń przewidzianych przepisami prawa pracy”.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 11 października 2007 r. (III PK 40/07), „przejście na emeryturę” oznacza zamianę statusu pracownika lub pracownika - emeryta na status wyłącznie emeryta. W związku z tym przewidziana w Kodeksie pracy odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem pracownika na emeryturę, choćby pracownik ten wcześniej pobierał emeryturę, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do odprawy emerytalnej.
Skoro z jednej strony strony odprawa emerytalna jest jednorazowa, z drugiej zaś strony może przysługiwać osobie, która przerywa zatrudnienie już w trakcie pobierania emerytury, to wykazanie w świadectwie pracy faktu jej wypłaty ma dla ewentualnego kolejnego pracodawcy zasadnicze znaczenie.
PRZYKŁAD
Pracodawca zatrudnił na 3 miesiące emeryta, który nie poinformował o wcześniejszym nabyciu prawa do odprawy emerytalnej w związku z zakończeniem zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy. Informacja o wypłaconej odprawie emerytalnej była jednak zamieszczona w przedstawionym przez pracownika świadectwie pracy. Po zakończeniu umowy o pracę pracodawca wypłacił pracownikowi odprawę emerytalną. W tym przypadku wypłacona odprawa jest świadczeniem nienależnym pracownikowi, gdyż pracownik ten już raz otrzymał odprawę emerytalną (świadczenie jest nienależne m.in. wówczas, gdy ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył - art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego). Pracodawca może mieć jednak duży problem z odzyskaniem wypłaconej odprawy. Nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do tego świadczenia zobowiązany (art. 411 Kodeksu cywilnego).
• art. 921 i 97 Kodeksu pracy,
• art. 410 § 2, art. 411 Kodeksu cywilnego,
• załącznik do rozporządzenia z 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (DzU nr 60, poz. 282 ze zm.).
Marek Rotkiewicz
specjalista ds. zatrudnienia