W dniu 30 marca 2023 r. Parlament Europejski przyjął dyrektywę w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania. Nowe przepisy przewidują w szczególności, że pracodawcy będą musieli podawać informacje, które ułatwią pracownikom porównywanie wysokości wynagrodzeń i umożliwią identyfikację różnic płacowych. Pracodawcom, którzy nie będą przestrzegać tych przepisów, będą grozić sankcje, w tym kary finansowe. Firmy, w których luka płacowa przekracza 5%, będą musiały wprowadzić zmiany.
Dyrektywa w sprawie równości płacowej kobiet i mężczyzn
Parlament przyjął nowe przepisy podczas sesji plenarnej 30 marca 2023 r. stosunkiem głosów 427/79 (76 posłów wstrzymało się od głosu). Przepisy te przewidują, że struktury płac umożliwiające porównywanie wynagrodzeń, będą musiały opierać się na neutralnych płciowo kryteriach. Neutralne płciowo mają być także systemy oceny i klasyfikacji, które wchodzą w skład tych struktur. Ogłoszenia o naborze i nazwy stanowisk też będą musiały być neutralne płciowo, zaś procesy rekrutacji – niedyskryminacyjne.
Jeżeli sprawozdania z wynagrodzeń wykażą 5-procentową lukę płacową między kobietami a mężczyznami, pracodawca będzie musiał przeprowadzić ocenę wynagrodzeń we współpracy z przedstawicielami pracowników. Wobec pracodawców, którzy naruszają przepisy, państwa członkowskie będą musiały wprowadzić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje, np. kary finansowe. Pracownik, który poniósł szkodę w wyniku naruszenia przepisów, będzie mógł domagać się odszkodowania. Po raz pierwszy w nowych przepisach uwzględniono dyskryminację krzyżową oraz prawa osób niebinarnych.
Zakaz tajemnicy wynagrodzenia
Zgodnie z nowymi przepisami pracownicy oraz ich przedstawiciele będą mogli żądać przejrzystych i pełnych informacji o indywidualnym i średnim poziomie wynagrodzenia w podziale na płeć pracowników. Zakazana zostanie tajemnica wynagrodzenia. Pracodawca nie będzie mógł umownie zobowiązać pracownika, by nie zdradzał wysokości wynagrodzenia.
Nie będzie mógł mu też ograniczać dostępu do informacji o poziomie wynagrodzeń pracowników tej samej lub innych kategorii.
Ciężar dowodu spoczywać będzie na pracodawcy
W kwestii wynagrodzeń ciężar dowodu przejdzie z pracownika na pracodawcę. Jeżeli pracownik uzna, że pracodawca nie zastosował wobec niego zasady równego wynagrodzenia, i skieruje sprawę do sądu, to – zgodnie z przepisami krajowymi – właśnie prawodawca będzie musiał udowodnić, że nie doszło do dyskryminacji.
Samira Rafaela (Renew Europe, NL), członkini Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia, powiedziała: „Moim priorytetem było zapewnienie pracownikom możliwie najbardziej inkluzywnych i jak najszerzej zakrojonych środków przejrzystości wynagrodzeń. Mamy wreszcie wiążące środki walki z różnicami płac między kobietami a mężczyznami. Chronią one wszystkich obywateli Unii przed dyskryminacją płacową. Uznają ich prawa do równej płacy, a także dają im narzędzia, by się jej domagać. Osoby niebinarne mają takie samo prawo do informacji co kobiety i mężczyźni. Jestem dumna, że dzięki tej dyrektywie po raz pierwszy w prawodawstwie unijnym zdefiniowaliśmy dyskryminację krzyżową i uznaliśmy ją za okoliczność obciążającą przy określaniu wymiaru kary”.
Kira Marie Peter-Hansen (Verts/ALE, DK), członkini Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, powiedziała: „Z przepisów tych jasno wynika, że nie tolerujemy w Unii Europejskiej żadnego rodzaju dyskryminacji płacowej ze względu na płeć. Przez długi czas praca kobiet była niedoceniana i niewystarczająco opłacana. Dzięki tej dyrektywie robimy duży krok naprzód, aby zapewnić równą płacę za tę samą pracę. Jestem dumna, że Parlamentowi udało się rozszerzyć zakres przepisów, wzmocnić rolę partnerów społecznych i zapewnić silne prawa indywidualne i zbiorowe”.
Co dalej z dyrektywą? Kiedy wejdzie w życie?
Rada UE będzie musiała zatwierdzić porozumienie zanim jego tekst zostanie podpisany i opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Nowe przepisy wejdą w życie dwadzieścia dni po ich publikacji.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/HIS/?uri=CELEX:52021PC0093
Zasada równej płacy za taką samą pracę
Zasadę równej płacy dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości, określa art. 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jednak nierówności w wynagrodzeniach między kobietami i mężczyznami utrzymują się w całej Unii na średnim poziomie ok. 13%, przy czym pomiędzy państwami członkowskimi występują znaczne różnice w tym względzie. W ciągu ostatnich dziesięciu lat różnice w wynagrodzeniach zmniejszyły się tylko nieznacznie.
Źródło: Dyrektywa w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania - przebieg procedury legislacyjnej odnośnie projektu 2021/0050/COD.