Rada Ministrów przygotowuje rozporządzenie, które ma na celu podwyższenie wynagrodzenia przysługującego młodocianym w okresie nauki zawodu. Założenia tego projektu zostały opublikowane 21 kwietnia 2023 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. O ile wzrosną wynagrodzenia młodocianych?
Zatrudnianie młodocianych - najważniejsze zasady
Na podstawie art. 190 kodeksu pracy, młodocianym w przepisach prawa pracy jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
Przepis art. 191 § 1 kodeksu pracy wskazuje, że pracodawca ma prawo zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
1) ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową;
2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Natomiast młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Kodeks pracy (art. 190 § 2) zabrania co do zasady zatrudniania osoby, która nie ukończyła 15 lat (z wyjątkami określonymi w art. 191 § 21–23 kodeksu pracy). I tak:
- Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołą podstawową, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat. (art. 191 § 21 kodeksu pracy)
- Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, niemająca 15 lat, z wyjątkiem osoby, o której mowa w § 21, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. (art. 191 § 22 kodeksu pracy)
- Osoba, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. (art. 191 § 23 kodeksu pracy)
Co więcej, na podstawie art. 191 § 24 kodeksu pracy, zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobą, o której mowa w § 22 i § 23, jest dopuszczalne w przypadku wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego tej osoby oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
W przypadku osoby, o której mowa w § 23, wymagane jest również uzyskanie zezwolenia dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka ta osoba, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą (art. 191 § 25 kodeksu pracy).
Ponadto w myśl art. 191 § 26 kodeksu pracy, z osobą, która ukończyła 15 lat i nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, może być, na wniosek jej przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli:
1) została ona przyjęta do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w ośmioletniej szkole podstawowej albo
2) uzyskała zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskała pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Natomiast z osobą, która ukończyła 15 lat i nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, spełniającą obowiązek szkolny poza szkołą, może być, po ukończeniu przez nią przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Przepis § 26 pkt 2 stosuje się odpowiednio. (art. 191 § 27 kodeksu pracy)
Osoba, która ukończyła 18 lat w trakcie nauki w ośmioletniej szkole podstawowej, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym ukończyła tę szkołę. (art. 1911 kodeksu pracy)
Pracodawca ma obowiązek zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy (art. 192 kodeksu pracy). A na podstawie art. 193 kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.
Przepisy art. 194-196 kodeksu pracy regulują zasady zawierania i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianych pracowników.
Przepisy art. 197-200 kodeksu pracy regulują zasady dokształcania młodocianych pracowników.
Przepisy art. 2001-2002 kodeksu pracy regulują zasady zatrudniania młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe.
Szczególna ochrona zdrowia młodocianych pracowników jest uregulowana w art. 201-204 kodeksu pracy.
A urlopy wypoczynkowe młodocianych pracowników są uregulowane w art. 205 kodeksu pracy. Warto wspomnieć, że młodociany po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy ma prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. A z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Ale w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Wynagrodzenie młodocianych w okresie przygotowania zawodowego - aktualny stan prawny
Zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania młodocianych w tym okresie określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. 1996 nr 60 poz. 278, ostatnia zmiana: Dz.U. 2019 poz. 1636).
Na podstawie § 19 ust. 1 tego rozporządzenia, młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
W myśl § 19 ust. 2 tego rozporządzenia stosunek procentowy wynagrodzenia młodocianego w okresie nauki zawodu wynosi:
1) w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 5%;
2) w drugim roku nauki - nie mniej niż 6%;
3) w trzecim roku nauki - nie mniej niż 7%.
A na podstawie § 20 w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy młodocianym przysługuje nie mniej niż 4% wynagrodzenia, o którym mowa w § 19 ust. 1.
Jeżeli przyjmiemy za podstawę wysokość przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2022 r., tj. 6733,49 zł (komunikat GUS z dnia 9 lutego 2023 r. – M.P. poz. 170) stosunek procentowy wynagrodzenia, w przeliczeniu na kwotę w zł, wynosi:
1) w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 336,67 zł;
2) w drugim roku nauki - nie mniej niż 404,01 zł;
3) w trzecim roku nauki - nie mniej niż 471,34 zł.
Natomiast w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy – nie mniej niż 269,34 zł.
Jak wskazuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, aktualna wysokość stawek wynagrodzenia młodocianych w okresie nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonej pracy powoduje trudności zarówno dla pracodawców – z pozyskaniem pracowników, jak i absolwentów szkół – ze znalezieniem miejsca zatrudnienia.
Dlatego rząd zamierza podwyższyć te wynagrodzenia, a wyrazem tego zamiaru jest przygotowywana nowelizacja ww. rozporządzenia, która ma wejść w życie 1 września 2023 r.
Wynagrodzenie młodocianych w okresie przygotowania zawodowego - co się zmieni od 1 września 2023 r.
Nowelizacja rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania ma na celu uaktualnienie wynagrodzenia młodocianego w okresie nauki zawodu przez podwyższenie stosunku procentowego tego wynagrodzenia do wysokości:
1) w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 8%;
2) w drugim roku nauki - nie mniej niż 9%;
3) w trzecim roku nauki - nie mniej niż 10%,
a w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy nie mniej niż 7% wynagrodzenia, o którym mowa w § 19 ust. 1 rozporządzenia.
Przyjmując do obliczenia podaną w pkt 1 wysokość przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2022 r., tj. 6733,49 zł, stosunek procentowy wynagrodzenia, w przeliczeniu na kwotę w zł, wyniesie:
1) w pierwszym roku nauki - nie mniej niż 538,68 zł;
2) w drugim roku nauki - nie mniej niż 606,01 zł;
3) w trzecim roku nauki - nie mniej niż 673,35 zł.
Natomiast w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy – nie mniej niż 471,34 zł.
Rząd zakłada, że zwiększenie wynagrodzeń młodocianych pracowników wpłynie pozytywnie na zainteresowanie absolwentów szkół podstawowych i ponadpodstawowych podjęciem nauki w tej formie, a tym samym na szybsze wejście młodocianych na rynek pracy. Dzięki zwiększeniu wynagrodzeń młodocianych pracowników pracodawcy będą mogli łatwiej pozyskać uczniów a następnie przygotowanych do pracy pracowników.
Kiedy nowelizacja rozporządzenia wejdzie w życie?
Za opracowanie projektu omawianej nowelizacji rozporządzenia jest odpowiedzialna Marlena Maląg Minister Rodziny i Polityki Społecznej. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów, to III kwartał 2023 r. A zgodnie z zamierzeniami rządu nowe przepisy rozporządzenia i wyższe wynagrodzenia młodocianych pracowników mają wejść w życie 1 września 2023 r.
Zmiany w zasadach zatrudnienia młodocianych od września 2023 r.
Warto też wiedzieć, że od września 2023 r. mają się zmienić zasady zatrudniania młodocianych pracowników. Więcej na ten temat w artykule: Już od września zmiany w pracy młodocianych – jakie?