W jaki sposób należy ustalić kwotę wolną od potrąceń przy pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy

RADA

Kwota wolna od potrąceń jest obliczana w odniesieniu do wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę, a nie do czasu pracy realnie przepracowanego w danym okresie rozliczeniowym.

UZASADNIENIE

Osoba zatrudniona na 0,75 etatu zobowiązana jest do przepracowania miesięcznie (czy też w innym przyjętym okresie rozliczeniowym) 75% czasu, który przepracować powinna osoba zatrudniona na pełny etat.

PRZYKŁAD

Czas pracy w sierpniu 2007 r. wynosi 176 godzin. Osoba zatrudniona na 0,75 etatu powinna w tym miesiącu przepracować 132 godziny. Tyle wynosi norma czasu pracy, do której przepracowania pracownik jest zobowiązany na podstawie umowy o pracę.

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obwiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, który wynika z obowiązującego danego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 k.p.).

W przypadku osób zatrudnionych na część etatu strony stosunku pracy muszą ustalić w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad ustalony w tej umowie wymiar czasu pracy pracownika (art. 151 § 5 k.p.). Dopiero przekroczenie tych wyznaczonych godzin uprawnia pracownika do dodatku do wynagrodzenia równego dodatkowi za godziny nadliczbowe. Limit możliwych do przepracowania godzin przekraczających ustalony w umowie o pracę wymiar czasu pracy musi się jednak mieścić w granicach od wymiaru czasu pracy danej osoby do pełnego wymiaru. Nie ma możliwości, by ustalić np., że osoba zatrudniona na 1/2 etatu w podstawowym systemie czasu pracy otrzyma dodatek do wynagrodzenia dopiero po przepracowaniu 10. godziny.

Pracą w godzinach nadliczbowych jest dopiero praca przekraczająca normę dobową czasu pracy wynikającą z art. 129 k.p., czyli pełną normę dobową. Samo przekroczenie wymiaru godzin wynikającego z części etatu, w jakiej pracuje pracownik, nie jest jeszcze pracą w godzinach nadliczbowych. Ma to znaczenie chociażby w zakresie ograniczeń wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych i limitów rocznych tej pracy.

W zakresie potrąceń z wynagrodzenia przepisy Kodeksu pracy zawierają liczne postanowienia ochronne, m.in. związane z ustanowieniem maksymalnych możliwych wysokości potrąceń.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

• 75% tego wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

• 90% tego wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.

PRZYKŁAD

Andrzej W. zarabia netto (po dokonaniu wszystkich odliczeń ubezpieczeniowych i podatkowych) 1500 zł miesięcznie. Jest zatrudniony na 1/2 etatu, a potrącenie dokonywane jest w związku z tytułem wykonawczym na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne.

Kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę netto (tzn. po dokonaniu wszystkich potrąceń ubezpieczeniowo-podatkowych), czyli kwota, która w tym przypadku jest wolna od potrąceń, wynosi obecnie 697,95 zł. Dzielimy to przez 2 (pomniejszamy odpowiednio do wymiaru czasu pracy pracownika) i otrzymujemy 348,98 zł.

1500 zł - 348,98 zł = 1151,02 zł. Taką kwotę można potrącać co miesiąc z wynagrodzenia Andrzeja W.

Przy potrącaniu innych należności wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy lub 80% tej kwoty przy potrącaniu innych należności.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wskazane wcześniej kwoty ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 87¹ § 2 k.p.). Dolną granicę (kwotę, która musi „pozostać” pracownikowi) stanowi zatem odpowiedni procent podanych części minimalnego wynagrodzenia. Wiążemy to zawsze z ustalonym przez strony wymiarem czasu pracy (np. w odniesieniu do sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne z pensji osoby zatrudnionej na 3/4 etatu wolna od potrąceń jest kwota 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych). W razie przepracowania przez pracownika większej liczby godzin nic się nie zmienia w zakresie wymiaru etatu, w jakim jest zatrudniany. W konsekwencji nie zwiększa się także kwota wolna od potrąceń.

Określono także - co jest istotne w odniesieniu do pytania - limity potrąceń odnoszące się do pensji pobieranej przez zatrudnioną osobę. Są one następujące:

• na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych - do 3/5 wynagrodzenia,

• inne należności lub zaliczki pieniężne - do połowy wynagrodzenia; połowy wynagrodzenia nie mogą też przekroczyć potrącenia dokonywane przy zbiegu innych niż świadczenia alimentacyjne należności, zaś w zbiegu z potrąceniami na świadczenia alimentacyjne nie może to być więcej niż 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od potrąceń tych należności mogą być potrącane kary pieniężne. Jednak zgodnie z art. 108 § 3 k.p. po potrąceniach wymienionych wcześniej nie mogą one przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia.

Potrąceń należy dokonać z przysługującego pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzeniem tym są wszystkie przypadające pracownikowi z tytułu wykonanej pracy składniki wynagrodzenia (pensja zasadnicza, wszelkie dodatki, premie, nagrody).

• art. 87, 87¹, 91, 108, 129 i 151 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 589

Marek Rotkiewicz

właściciel biura doradztwa prawno-kadrowego