Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców pozwala zweryfikować, czy pobyt oraz świadczenie pracy przez obcokrajowców w Polsce odbywa się zgodnie z prawem. Narzędzie umożliwia skuteczną walkę z nielegalnymi praktykami oraz wymusza odpowiednią postawę wśród pracodawców i przyjeżdżających do Polski cudzoziemców. Jak wygląda kontrola legalności zatrudnienia i kto jest uprawniony do jej przeprowadzenia?
Zatrudnienie obcokrajowców to rozwiązanie, które cieszy się coraz większą popularnością wśród polskich przedsiębiorców. Dla cudzoziemców, zwłaszcza zza wschodniej granicy, możliwość pracy w Polsce oznacza zazwyczaj większe zarobki oraz większą swobodę w przemieszczaniu się po terytorium Unii Europejskiej. Obopólna korzyść wydaje się oczywista.
Zjawisko ma jednak również swoją ciemną stronę związaną z obchodzeniem przepisów o legalności zatrudnienia. Takie praktyki wymuszają konieczność przeprowadzania kontroli legalności zatrudniania cudzoziemców. Jak wygląda kontrola? Kto może ją przeprowadzić oraz jakie dokumenty należy okazać?
Kto jest uprawniony do przeprowadzenia kontroli?
Kontrola stwierdzająca legalność zatrudnienia cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej to zadanie, które należy do obowiązków:
- Państwowej Inspekcji Pracy (PIP),
- Straży Granicznej (SG).
Oba podmioty ściśle ze sobą współpracują, jednak ich role nieco się od siebie różnią.
Legalność zatrudnienia cudzoziemców PIP badają specjalistyczne sekcje okręgowe, które dodatkowo sprawdzają okoliczności zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczenia społecznego, opłacanie za niego składek na Fundusz Pracy oraz stosowanie przez pracodawców zagranicznych standardów polskiego prawa pracy wobec obcokrajowców delegowanych do pracy w Polsce.
Legalność wykonywania pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej przez cudzoziemców bada również Straż Graniczna. Kontrola cudzoziemców i legalności ich zatrudnienia dotyczy firm, gospodarstw domowych, osób fizycznych oraz obcokrajowców prowadzących własną działalność gospodarczą w Polsce. Dodatkowo w kompetencji Straży Granicznej leży także kontrola legalności pobytu obcokrajowców na terytorium Polski.
Jak wygląda kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców?
Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców jest przeprowadzana zawsze przez minimum dwóch funkcjonariuszy Państwowej Inspekcji Pracy lub Straży Granicznej. Urzędnicy muszą przy sobie posiadać stosowne upoważnienia oraz legitymacje. Zgodnie z treścią art. 24 ustawy o państwowej inspekcji pracy, funkcjonariusze są uprawnieni do przeprowadzanie kontroli o każdej porze dnia i nocy bez wcześniejszego uprzedzenia.
Kontroli poddawane jest przestrzeganie przepisów prawa pracy oraz legalności zatrudnienia obcokrajowca. Kontrola odbywa się w siedzibie podmiotu kontrolowanego, miejscu przechowywania dokumentów lub miejscu wykonywania zadań przez pracownika. Przed rozpoczęciem badania dokumentacji, inspektorzy mogą sprawdzić tożsamość przybywających w zakładzie pracy osób oraz je przesłuchać.
Legalne zatrudnienie cudzoziemca — dokumenty potrzebne do kontroli
W trakcie kontroli funkcjonariusze mogą poprosić o przedstawienie dokumentacji potwierdzającej legalność zatrudnienia cudzoziemców. Wśród nich w szczególności:
- zezwolenia na pracę,
- oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,
- karty pobytu stałego lub czasowego,
- umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej zawartej z cudzoziemcami,
- dokumenty potwierdzające uzyskanie przez cudzoziemca wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej,
- list obecność i harmonogramu pracy,
- dokumentacji kadrowej dotyczącej m.in. wynagrodzenia.
Ustalenia kontroli spisywane są w formie protokołu.
Kara za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca
Jeśli kontrola wykaże nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca lub naruszenie przepisów prawa pracy, inspektor może zastosować odpowiednie środku prawne, aby ukarać pracodawcę oraz nielegalnie zatrudnionego pracownika. Wśród nich znajdują się m.in.:
- kara grzywny dla pracodawcy od 3000 zł do 30 000 zł,
- kara grzywny dla nielegalnie zatrudnionego obcokrajowca od 1000 zł do 30 000 zł,
- decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu do kraju ojczystego,
- odebranie prawa do korzystania z dotacji publicznych, w tym dotacji unijnych,
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez pracodawcę.
Równocześnie po stwierdzeniu naruszenia przepisów, okręgowa inspekcja pracy jest zobowiązana do zawiadomienia o tym fakcie Straży Granicznej oraz wojewody właściwego dla miejsca zdarzenia. Zawiadomienie tych organów, implikuje często dalsze następstwa.
Czym jest nielegalne zatrudnienie cudzoziemca?
Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca ma miejsce wtedy, gdy:
- pracownik nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu w Polsce,
- podstawa jego pobytu na terytorium Polski nie uprawnia do wykonywania pracy,
- pracownik wykonuje pracę bez zezwolenia (gdy jest ono wymagane),
- pracownik wykonuje pracę na innym stanowisku lub w innych warunkach niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
- nie została zawarta umowa o pracę lub inna umowa cywilnoprawna.
Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców ma związek z coraz większą popularnością zatrudniania obcokrajowców. Celem przeprowadzanych kontroli jest walka z nieuczciwymi praktykami oraz wypracowaniem mechanizmów umożliwiających legalne podjęcie pracy przez obcokrajowców.