Problemem, z jakim borykają się firmy zarówno wypłacające, jak i otrzymujące takie premie, jest sposób ich dokumentowania. Niestety stanowisko organów podatkowych w tej sprawie nie jest jednolite. Również sądy administracyjne nie są w tej kwestii zgodne.
Jeszcze kilka lat temu, organy podatkowe dość powszechnie prezentowały pogląd, że wypłata premii pieniężnej stanowi wynagrodzenie za usługi świadczone przez kontrahenta nabywającego towary, a w konsekwencji podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Takie stanowisko nie znalazło aprobaty sądów administracyjnych. Sądy te dość powszechnie wskazywały, że samo dokonywanie zakupów w określonej wysokości mieści się w zakresie czynności opodatkowanych VAT w postaci dostawy towarów. Nie można zatem uznać, że zrealizowanie określonego pułapu obrotów stanowi świadczenie usług. Dostawa towarów nie może bowiem być jednocześnie usługą. Podejście prezentowane przez organy podatkowe prowadziłoby w konsekwencji do podwójnego opodatkowania tej samej czynności, pierwszy raz, jako sprzedaży (dostawy towarów), drugi, jako zakupu (świadczenia usługi) przez nabywcę tego samego towaru, w ramach tej samej transakcji, co naruszałoby istotę podatku VAT.
Obecnie, organy podatkowe stoją na stanowisku, że wypłacane premie pieniężne stanowią de facto rabat, zmniejszający obrót będący podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Konsekwencją takiego podejścia, jest konieczność wystawienia faktury korygującej, zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur.
Wielu podatników nie zgadza się z takim podejściem, uznając, że premia pieniężna stanowi rodzaj nagrody wypłacanej kontrahentom z tytułu osiągnięcia przez nich satysfakcjonujących dostawcę obrotów, nie odnosi się natomiast do konkretnych transakcji. Premia tego rodzaju ma zatem charakter motywacyjny. W rezultacie zastosowania takiego podejścia, firma wypłacająca premię pieniężną powinna udokumentować ten fakt poprzez wystawienie noty księgowej.
Wprawdzie oba z przedstawionych powyżej rozwiązań są neutralne budżetowo, gdyż udzielony rabat obniża wprawdzie podstawę opodatkowania u dostawcy i jego podatek należny, lecz obliguje odbiorcę do obniżenia o tę samą kwotę podatku naliczonego. Natomiast instytucja premii pieniężnej, jeżeli jest udzielana jedynie z tytułu wielkości pułapu dokonanych zakupów, jest obojętna podatkowo, gdyż, jak wskazano powyżej, nie stanowi ona wynagrodzenia z tytułu usługi, czyli nie jest opodatkowana VAT.
A zatem, czy wynagrodzenie motywacyjne wobec kontrahenta z tytułu wielkości sprzedaży lub terminowości regulowania należności przyjmie formę premii pieniężnej (procentowej lub kwotowej), czy rabatu obniżającego obrót w rozumieniu ustawy o VAT, powinna decydować wybrana przez przedsiębiorcę strategia gospodarcza. W konsekwencji, organy podatkowe nie powinny mieć możliwości decydowania o zakwalifikowaniu udzielonej przez podatnika premii pieniężnej jako rabatu obniżającego jego obrót.
Wydaje się, że taki pogląd został powszechnie zaakceptowany przez sądy administracyjne (zob. m.in. orzeczenia NSA: I FSK 630/10 z 7 kwietnia 2011 r., I FSK 797/10 z 13 kwietnia 2011 r., I FSK 432/10 z 24 marca 2011 r., I FSK 1202/10 z 31 sierpnia 2011 r.). Niemniej, niektóre składy orzekające prezentują odmienne stanowisko. Przykładowo, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w nieprawomocnym wyroku I SA/Łd 1201/11 z 1 grudnia 2011 r. stwierdził, że „skoro wypłata świadczenia związana jest też z wszystkimi transakcjami dokonanymi w przyjętym okresie, to oznacza to, że jest związana z każdą z nich i do każdej z nich może być przypisana w ściśle określonej wysokości. (...) Można więc powiązać omawiany bonus z dokonanymi w danym czasie transakcjami i wystawionymi fakturami. Oznacza to, że w przypadku rabatu, spełniającego cechy opisane w art. 29 ust. 4 VAT, podatnik obowiązany jest wystawić fakturę korygującą”.
Jak zatem traktować przyznawany kontrahentowi „dodatek motywacyjny”? Na tak postawione pytanie nie można obecnie jednoznacznie odpowiedzieć. Traktowanie premii pieniężnej jako nagrody mającej charakter motywacyjny, i dokumentowanie jej notą księgową może prowadzić do sporów z organami podatkowymi. Wydaje się, że jedyną szansą na jednoznaczne rozstrzygnięcie tej kwestii jest wystąpienie przez skład orzekający sądu administracyjnego z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd ten ma bowiem prawo podjęcia uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Do tego czasu, podatnicy chcący zwiększyć swoje bezpieczeństwo podatkowe powinni rozważyć wystąpienie o interpretację prawa podatkowego w tym zakresie.
Michał Krzewiński, Tax Manager
Laura Strzemiecka, Młodszy Konsultant