Od 1 stycznia 2007 r. weszła w życie Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, dalej dyrektywa. Uchyliła ona I Dyrektywę Rady z dnia 11 kwietnia 1967 r. oraz VI Dyrektywę Rady z dnia 17 maja 1977 r. przy zachowaniu obowiązków państw członkowskich dotyczących dostosowania prawa krajowego i wykonania powyższych dyrektyw.
Usługi pośrednika
Zasadniczo miejscem świadczenia usług przez pośrednika działającego w imieniu i na rzecz osoby trzeciej jest miejsce, w którym dokonywana jest podstawowa transakcja zgodnie z przepisami dyrektywy. W przypadku jednak gdy usługobiorca korzystający z usług świadczonych przez pośrednika jest zidentyfikowany do celów VAT w państwie członkowskim innym niż państwo, na terytorium którego dokonano danej transakcji, uznaje się, że miejscem świadczenia usługi przez pośrednika jest terytorium państwa członkowskiego, które nadało usługobiorcy numer identyfikacyjny VAT, pod którym usługa została dla niego wykonana.
Wyjątki od reguły
Jednak nie zawsze miejsce świadczenia usług pośrednika rozpatruje się według zasady ogólnej. Istnieją trzy wyjątki od tej zasady. Miejscem świadczenia usług wykonywanych przez pośrednika, działającego w imieniu i na rzecz osoby trzeciej, gdy pośrednik uczestniczy w świadczeniu usługi wewnątrzwspólnotowego transportu towarów, jest miejsce rozpoczęcia transportu. W przypadku jednak gdy usługobiorca korzystający z usług świadczonych przez pośrednika jest zidentyfikowany do celów VAT w państwie członkowskim innym niż państwo rozpoczęcia transportu, uznaje się, że miejscem świadczenia usług przez pośrednika jest terytorium państwa członkowskiego, które nadało usługobiorcy numer identyfikacyjny VAT, pod którym usługa została dla niego wykonana.
Kolejny wyjątek dotyczy usług pomocniczych do transportu. Miejscem świadczenia usług przez pośrednika działającego w imieniu i na rzecz osoby trzeciej, gdy pośrednik uczestniczy w świadczeniu usług obejmujących czynności pomocnicze do wewnątrzwspólnotowego transportu towarów, jest miejsce, w którym czynności pomocnicze są faktycznie wykonywane. W przypadku jednak gdy usługobiorca korzystający z usług świadczonych przez pośrednika jest zidentyfikowany do celów VAT w państwie członkowskim innym niż państwo, na terytorium którego faktycznie wykonywano czynności pomocnicze, uznaje się, że miejscem świadczenia usług przez pośrednika jest terytorium państwa członkowskiego, które nadało usługobiorcy numer identyfikacyjny VAT, pod którym usługa została dla niego wykonana.
Import usług
Ostatnim wyjątkiem jest sytuacja, gdy występuje określony w polskiej ustawie o VAT import usług. Według przepisów dyrektywy miejscem świadczenia niektórych usług (wyszczególnionych przez dyrektywę), wykonywanych na rzecz usługobiorców mających siedzibę poza Wspólnotą lub na rzecz podatników mających siedzibę we Wspólnocie, ale w innym państwie niż usługodawca, jest miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, na rzecz którego świadczone są usługi lub, w przypadku ich braku, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
Jedne z wyszczególnionych usług, dla których miejscem świadczenia jest miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, stanowią usługi elektroniczne. Przykładowo należy wymienić tutaj tworzenie i utrzymywanie witryn internetowych, zdalna konserwacja oprogramowania i sprzętu, dostarczanie oprogramowania oraz jego uaktualnień, dostarczanie obrazów, tekstu i informacji oraz udostępnianie baz danych, dostarczanie muzyki, filmów i gier, w tym gier losowych i hazardowych, jak również przekazów lub wydarzeń o charakterze politycznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym, naukowym lub rozrywkowym, świadczenie usług kształcenia korespondencyjnego.
W dyrektywie zastrzeżono, że w przypadku gdy usługodawca i usługobiorca porozumiewają się drogą elektroniczną, nie oznacza to, iż świadczona usługa jest usługą elektroniczną. Przepisy dotyczące usług nadawczych radiowych i telewizyjnych, usług świadczonych drogą elektroniczną oraz nieuznawanie za usługę elektroniczną przypadku porozumiewania się przez strony umowy w ten sposób mają zastosowanie do 31 grudnia 2008 r. Wynika to z art. 1 pkt 1 Dyrektywy Rady 2006/138/WE z dnia 19 grudnia 2006 r. zmieniającej Dyrektywę 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Pierwszeństwo dyrektywy
W świetle ustalonego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w przypadku, jeżeli jakiekolwiek postanowienie prawa krajowego (ustawy o podatku od towarów i usług) jest niezgodne z przepisami Dyrektywy VAT, podatnik ma prawo skutecznie powoływać się przed organami podatkowymi na przepisy dyrektywy, o ile są one wystarczająco jasne i nadają się do bezpośredniego stosowania. Dyrektywa wiąże tylko państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Nie stanowi zatem mocy obowiązującej dla obywateli, lecz to właśnie obywatele mają prawo do powoływania się na przepisy dyrektywy w stosunkach z organami władzy publicznej. Zasada ta nie działa w przeciwnym kierunku. W przypadku rozbieżności, co uznawać za import usług określony w ustawie o VAT, a przepisami unijnymi, podatnik może powołać się na przepisy dyrektywy.
JAKICH SYTUACJI DOTYCZY IMPORT USŁUG W DYREKTYWIE UNIJNEJ
l przeniesienie i cesja praw autorskich, patentów, licencji, praw do znaków towarowych i handlowych oraz praw pokrewnych
l usługi reklamy
l usługi konsultantów, inżynierów, firm konsultingowych, prawników, księgowych oraz inne podobne usługi, jak również przetwarzanie danych i dostarczanie informacji
l zobowiązanie do całkowitego lub częściowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej lub korzystania z prawa,
l usługi bankowe, finansowe i ubezpieczeniowe, łącznie z reasekuracją, z wyjątkiem wynajmu sejfów
l zapewnianie personelu
l wynajem rzeczowego majątku ruchomego, z wyjątkiem wszystkich środków transportu
l usługi dostępu do systemu gazowego i systemu dystrybucji energii elektrycznej oraz usługi transportu lub przesyłu poprzez te systemy, a także inne bezpośrednio z nimi związane usługi
l usługi telekomunikacyjne
l usługi nadawcze radiowe i telewizyjne
l usługi świadczone drogą elektroniczną
l usługi świadczone przez pośredników działających w imieniu i na rzecz osoby trzeciej, jeśli pośredniczą oni w świadczeniu usług wspomnianych wyżej
JAK USTALIĆ MIEJSCE ŚWIADCZENIA
Miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym usługodawca ma siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego świadczy usługę lub, w przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
PIOTR BRONNY
radca prawny, Kancelaria Prawnicza Maciej Panfil i Partnerzy Spółka Komandytowa
PODSTAWA PRAWNA
l Art. 43-59 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347/1 z 11 grudnia 2006 r. z późn. zm.).
l Art. 1 pkt 1 Dyrektywy Rady 2006/138/WE z dnia 19 grudnia 2006 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w odniesieniu do okresu stosowania systemu podatku od wartości dodanej mającego zastosowanie do usług nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną (Dz.Urz. UE L 384/92 z 29 grudnia 2006 r.).
l Art. 27 oraz art. 28 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).