Organ podejmujący decyzję o przekształceniu zakładu budżetowego, określa formę organizacyjnoprawną nowej jednostki.
Na dzień dzisiejszy zakłady budżetowe można przekształcić w spółki prawa handlowego, w jednostki budżetowe lub w inną formę przewidzianą prawem. O wyborze formy organizacyjnej powinien decydować przede wszystkim charakter prowadzonej działalności przez zakład budżetowy.
Do właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy dotyczących tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażenia ich w majątek. Kompetencje takie, na szczeblu powiatowym, posiada rada powiatu zaś na szczeblu województwa sejmik wojewódzki.
Nowa forma prawna
Wybór nowej formy świadczenia usług publicznych powinien zostać poprzedzony rzetelną analizą kosztów ponoszonych w związku z ich wykonywaniem. Szczególnie ważna jest likwidacja zakładów budżetowych. Samodzielność organizacyjna tych jednostek komplikuje ten proces i wymusza likwidację w celu przekształcenia. Dla celów likwidacji należy prześledzić m.in. kształtowanie się kwot i rodzajów dotacji budżetowych, które otrzymywał zakład.
W praktyce często występowało nieformalne dotowanie działalności zakładów budżetowych poprzez zakup usług przez jednostki sektora finansów publicznych po zawyżonych cenach. W ten sposób omijano zakaz dotowania działalności zakładu dotacją przewyższającą 50 proc. kosztów jego funkcjonowania.
Organy przekształcające
Zakłady budżetowe tworzą, łączą, przekształcają w inną formę organizacyjnoprawną i likwidują:
- ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów - dotyczy państwowych zakładów budżetowych,
- organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - dotyczy gminnych, powiatowych lub wojewódzkich zakładów budżetowych.
Likwidując zakład budżetowy, organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu.
W przypadku państwowego zakładu budżetowego decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.
Należności i zobowiązania likwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji. Trzeba pamiętać jednak, że należności i zobowiązania zakładu budżetowego likwidowanego w celu przekształcenia w inną formę organizacyjnoprawną przejmuje utworzona jednostka.
Konieczna inwentaryzacja
Decyzja o przekształceniu zakładu budżetowego w inną formę organizacyjnoprawną wymaga przeprowadzenia inwentaryzacji wszystkich aktywów i pasywów zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, w tym ustalenia należności i zobowiązań oraz stanu środków obrotowych i majątku trwałego znajdującego się w użytkowaniu zakładu.
Likwidacja zakładu budżetowego w celu jego przekształcenia w inną formę organizacyjnoprawną polega na zamknięciu rachunku bankowego i ksiąg rachunkowych.
W terminie nie później niż trzy miesiące po likwidacji zakładu budżetowego należy sporządzić bilans. Bilans zamknięcia sporządzony na dzień poprzedzający postawienie zakładu w stan likwidacji będzie stanowił podstawę sporządzenia bilansu otwarcia likwidacji.
W związku z rozpoczęciem likwidacji należy otworzyć księgi rachunkowe likwidowanego zakładu, w ciągu 15 dni od dnia rozpoczęcia likwidacji.
PRZYKŁAD
POSTĘPOWANIE ZWIĄZANE Z LIKWIDACJĄ
Uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego stanowi, że np. do 30 września ma nastąpić likwidacja zakładu budżetowego. Dlatego też na dzień zakończenia likwidacji należy zamknąć księgi rachunkowe zakładu. Dzień 30 września będzie dla jednostki dniem bilansowym, dlatego na ten dzień należy sporządzić bilans zamknięcia.
Trzeba pamiętać przy tym, że składniki majątkowe zakładu budżetowego stają się automatycznie mieniem tworzonej jednostki. W związku z tym likwidowany zakład nie może wykazać na 30 września (dzień bilansowy) sald zerowych, ponieważ salda zamknięcia zakładu budżetowego powinny równać się saldom otwarcia nowo tworzonej jednostki.
KIEDY ZAMYKA SIĘ KSIĘGI
Księgi rachunkowe zamyka się:
- na dzień kończący rok obrotowy,
- na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,
- na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
- w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, w szczególności na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,
- na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, w szczególności na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
- na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości,
- na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami
- nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
Ostatecznie zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy.
BARBARA KOŁODZIEJ