Najbardziej popularnym rodzajem inwestycji kapitałowych jest obrót akcjami - nie tylko na giełdzie papierów wartościowych, ale również na rynku pozagiełdowym. Przy rozliczaniu dochodu ze sprzedaży akcji (odpłatnego zbycia) warto zmniejszyć wysokość zobowiązania podatkowego, uwzględniając wszystkie możliwe koszty uzyskania przychodu. Generalnie wyróżnia się dwie grupy kosztów - koszty bezpośrednio związane z daną transakcją oraz koszty pośrednie.
Koszty podstawowe
Podstawową kategorię kosztów uzyskania przychodów stanowią wydatki na nabycie akcji (niekoniecznie odpłatny zakup). Koszty te są bezpośrednio przypisane do konkretnych transakcji kapitałowych, więc podatnicy z reguły nie powinni mieć problemów z ich identyfikacją. W przypadku transakcji giełdowych stosowne informacje zawarte są w deklaracjach PIT-8C, przesyłanych przez biura maklerskie. Natomiast w przypadku obrotu akcjami na rynku pozagiełdowym odpowiednich wyliczeń należy dokonać samodzielnie - na przykład na podstawie informacji zawartych w umowie kupna sprzedaży.
Kwotę nabycia pakietu akcji oblicza się, mnożąc cenę jednostkową papieru przez ich liczbę. Jeżeli podatnik sprzedaje akcje nabyte po różnych cenach i nie można określić ich ceny nabycia, przy ustalaniu dochodu stosuje się księgową metodę FIFO (ang. First In First Out), według której najpierw sprzedawane są papiery kupione najwcześniej. Zasadę tę stosuje się odrębnie dla każdego rachunku papierów wartościowych.
W niektórych przypadkach prawidłowe wyliczenie kosztu nabycia akcji może być jednak problematyczne. Chodzi na przykład o sytuację, w której w wyniku aktu połączenia lub podziału spółek inwestor samoistnie staje się posiadaczem nowych akcji o innej wartości nominalnej. W takim przypadku, co do zasady kosztem uzyskania przychodu przy sprzedaży nowych akcji jest wartość historyczna nabytych pierwotnie akcji.
W sytuacji kiedy podatnik nabył akcje w drodze umowy kupna sprzedaży, do kosztów uzyskania przychodu zaliczyć może również wysokość zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych.
Koszty prowizji
Do grupy kosztów pośrednich, nieprzypisanych do danej transakcji, a które są ponoszone przez podatnika w roku podatkowym, zalicza się przede wszystkim wydatki związane z maklerską obsługą rachunku. Są nimi: koszty prowizji, w tym od transakcji kupna sprzedaży związanych z prowadzeniem lub założeniem rachunku, koszty transferu czy zdeponowania papierów.
Wydatki na obsługę maklerską zalicza się jednak do kosztów uzyskania przychodu dopiero w momencie zbycia papierów wartościowych lub w momencie realizacji praw z instrumentów finansowych. Wynika to z tego, że w przypadku odpłatnego zbycia papierów wartościowych stosuje się metodę memoriałową. Oznacza to, że przychód z odpłatnego zbycia akcji następuje w momencie przeniesienia własności papieru na kupującego, nawet jeżeli faktyczna zapłata następuje w późniejszym czasie.
Wydatki te podlegają rozliczeniu za rok podatkowy, w którym dokonano zbycia tych papierów wartościowych, a podatnik zobowiązany jest do rozliczenia dochodu z tego tytułu w zeznaniu rocznym PIT-38. Przychody te oraz koszty poniesione w związku z ich uzyskaniem podlegają kumulacji w zeznaniu PIT-38.
W sytuacji gdyby takich przychodów nie uzyskano w ciągu roku, wówczas koszty poniesione przez podatnika w roku podatkowym związane z obsługą rachunku przez biuro maklerskie będą stratą podatkową. Zgodnie z zasadami określonymi w art. 9 ust. 3 ustawy o PIT rozliczoną stratę można rozliczyć w ciągu pięciu kolejnych lat podatkowych z dochodem uzyskanym z danego źródła przychodów.
19 PROC. PODATEK
Dochody ze sprzedaży akcji objęte są zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19 proc. Do rozliczenia służy zeznanie PIT-38.
OBLICZENIE DOCHODU
Dochód z odpłatnego zbycia akcji to różnica między skumulowanym przychodem uzyskanym z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych a kosztami uzyskania przychodów.
Koszty kredytu
W przypadku inwestycji giełdowych finansowanych ze środków kredytowych do kosztów uzyskania przychodu zaliczyć można odsetki oraz prowizję bankową. Wydatki związane z obsługą kredytu bankowego zaciągniętego na zakup akcji wprawdzie nie stanowią wydatków na nabycie akcji w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale pozostają w związku z przychodem ze zbycia akcji i zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT powinny być uznane za koszt uzyskania przychodu w momencie sprzedaży tych akcji.
W praktyce wątpliwości interpretacyjne budzi jednak zaliczenie całości wydatków związanych z obsługą kredytową czy też tylko takiej części. Ostatnio jednak organy podatkowego coraz częściej skłaniają się do korzystnej interpretacji dla podatników i uznają, że dodatkowe koszty związane z kredytem na zakup akcji i obsługą tego kredytu mogą stanowić koszt uzyskania przychodu w całości, a nie proporcjonalnie.
Dla celów rozliczenia podatkowego wysokość kredytu i związane z nim odsetki oraz prowizje bankowe przekładają się bezpośrednio na liczbę zakupionych akcji. Bez kredytu przychód inwestora byłby przecież znacznie niższy. Takie stanowisko wyraziła np. Izba Skarbowa w Opolu w decyzji z 31 lipca 2007 r. (sygn. akt. PF-II/4180-0014/07/KJ). Organ uznał, że opłaty oraz prowizje bankowe są warunkiem koniecznym otrzymania kredytu, którego celem jest nabycie akcji - nawet jeżeli nastąpiła redukcja zlecenia zakupu.
Inne rodzaje kosztów
Organy podatkowe akceptują zaliczanie do kosztów podatkowych również innych wydatków pośrednich, takich jak: koszty dostępu do serwisów informacyjnych, czasopism i literatury specjalistycznej, koszty doradztwa inwestycyjnego i prawnego oraz szkoleń, a nawet koszty połączeń telefonicznych z biurem maklerskim. Warunkiem jest jednak ich faktyczny związek z osiąganymi przez inwestora przychodami.
Problematyczne, a w praktyce niemożliwe jest uwzględnienie w rozliczeniu przychodu ze sprzedaży akcji wydatków poniesionych m.in. na zakup sprzętu komputerowego czy wydatków na opłatę abonamentu internetowego. Związane jest to z tym, że tego typu wydatki nie mogą być przyporządkowane tylko i wyłącznie do przychodów uzyskiwanych z tytułu transakcji kapitałowych.
KATALOG KOSZTÓW UZYSKANIA PRZYCHODU
- wydatki na nabycie akcji,
- wydatki związane z obsługą maklerską transakcji,
- odsetki oraz prowizja bankowa od kredytu na zakup akcji,
- opłaty za dostęp do publikacji i serwisów dotyczących inwestycji kapitałowych,
- wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych,
- opłaty notarialne.
BEZ PODATKU
Nie trzeba płacić podatku od akcji nabytych przed 1 stycznia 2004 r.
PRZEMYSŁAW MOLIK
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 21 ust. 1 pkt 105, art. 22, art. 30b, ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).