Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową
Na zmianę formy prawnej biznesu mogą zdecydować się zarówno osoby fizyczne działające w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, jak i spółki.
W przypadku przedsiębiorców będących osobami fizycznymi częstym wyborem jest przekształcenie jednoosobowej działalności w spółkę kapitałową. Przekształcenie przeprowadza się zgodnie z procedurą uregulowaną w Kodeksie spółek handlowych. Osoba fizyczna odpowiada solidarnie z powstałą spółką kapitałową za powstałe przed przekształceniem, związane z aktywnością gospodarczą zobowiązania przedsiębiorcy przez okres trzech lat. Okres ten liczy się od dnia wpisu przekształcenia do rejestru, który w świetle przepisów KSH jest dniem przekształcenia.
Jeśli chodzi o zobowiązania w zakresie prawa podatkowego, utworzona spółka odpowiada za zobowiązania przedsiębiorcy – osoby fizycznej związane z jego działalnością, z wyłączeniem praw nieobjętych kontynuacją w świetle przepisów dotyczących opodatkowania spółek kapitałowych. Utworzony w ten sposób podmiot nie przejmuje zatem wszelkich zobowiązań przedsiębiorcy w zakresie rozliczeń podatkowych. Jako osoba fizyczna w dalszym ciągu odpowiada za swoje zobowiązania podatkowe, natomiast utworzona wskutek przekształcenia spółka odpowiada z nim solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości powstałe do dnia przekształcenia.
Samo przekształcenie jest zasadniczo neutralne podatkowo, zarówno na gruncie podatków dochodowych, jak i VAT. Niemniej, planując tego rodzaju restrukturyzację, należy wziąć pod uwagę, że przekształcenie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, a podstawę opodatkowania stanowić będzie wysokość kapitału zakładowego utworzonej spółki kapitałowej.
Należy wziąć również pod uwagę dalsze konsekwencje przekształcenia, w tym fakt, iż dochód spółki kapitałowej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlega w istocie dwukrotnemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym, najpierw w zakresie zysku na poziomie spółki, a następnie w momencie jego wypłaty wspólnikom (dywidendy). Z tego względu przekształcenie działalności przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w wielu przypadkach jest jedynie przystankiem na drodze do utworzenia spółki komandytowej, w której spółka kapitałowa pełnić będzie rolę komplementariusza. Przy odpowiednim ukształtowaniu podziału zysków w takim wehikule może to zapewnić dodatkowe korzyści w zakresie rozliczeń podatkowych, a ponadto ograniczyć osobistą odpowiedzialność przedsiębiorcy za zobowiązania spółki.
Przekształcenia spółek handlowych
Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w ramach spółek handlowych mogą również zdecydować się na ich przekształcenie. Transformacja spółki osobowej w kapitałową nie rodzi konsekwencji podatkowych, natomiast, decydując się na przekształcenie spółki kapitałowej w osobową, należy wziąć pod uwagę konieczność rozliczenia podatku w zakresie niepodzielonych zysków przekształconej spółki. Kontrowersje budzi również kwestia opodatkowania takiego przekształcenia podatkiem od czynności cywilnoprawnych, niemniej najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w tym zakresie korzystne dla podatników.
Sprzedaż przedsiębiorstwa
Często wybieranym przez przedsiębiorców planujących restrukturyzację biznesu scenariuszem jest także przeniesienie własności przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (dalej „ZCP”) np. w postaci wkładu niepieniężnego wniesionego do specjalnie utworzonego podmiotu. W przeciwieństwie do przekształceń czy sprzedaży udziałów w spółkach (ang. share deal), ten typ transakcji polegający na przeniesieniu na nabywcę zespołu elementów służących prowadzeniu działalności gospodarczej (ang. asset deal) nie skutkuje automatycznym transferem całokształtu praw i obowiązków. W szczególności w ramach transakcji asset deal na kupującego nie przechodzą zobowiązania zaciągnięte przez sprzedawcę. W związku z tym kwestia ewentualnego scedowania ich na nowego właściciela wymagać będzie odrębnych uzgodnień, w tym również z wierzycielami zbywcy.
Należy jednak pamiętać, że nabywca przedsiębiorstwa będzie odpowiadał ze zbywcą solidarnie za dotychczasowe zobowiązania mające związek z jego prowadzeniem, chyba że w momencie zakupu przedsiębiorstwa, pomimo dochowania należytej staranności, nie miał wiedzy o ich istnieniu. Na tej samej zasadzie do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nabywca będzie solidarnie odpowiadał ze sprzedawcą za zaległości podatkowe związane z jego działalnością gospodarczą – powstałe do dnia nabycia. Należy mieć jednak na uwadze, że nabywca będzie odpowiadał za zaległości podatkowe sprzedawcy w sytuacji, gdy od dnia wydania zaświadczenia o wysokości tych zaległości do dnia przeniesienia własności przedsiębiorstwa upłynęło więcej niż 30 dni. Warto zatem zadbać o to, aby informacja uzyskana w tym zakresie od zbywcy była aktualna.
Jeśli chodzi o rozliczenia podatkowe, sytuacja będzie kształtować się odmiennie, w zależności od tego, czy przedmiotem transakcji będzie przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część w rozumieniu przepisów podatkowych. W przypadku sprzedaży poszczególnych składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa możemy mieć do czynienia z odpłatną dostawą towarów, podlegającą opodatkowaniu VAT, a nabywca będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu ich nabycia, dzięki czemu z punktu widzenia VAT transakcja będzie dla niego neutralna.
Jeśli jednak zespół składników stanowić będzie przedsiębiorstwo lub zorganizowaną część przedsiębiorstwa, a zatem mógłby działać niezależnie jako przedsiębiorstwo, które samodzielnie realizuje zadania gospodarcze, sprzedaż pozostanie poza zakresem opodatkowania VAT. W konsekwencji nabywca nie odliczy podatku naliczonego, a ponadto będzie zobowiązany do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych z tego tytułu. W zależności od wartości przedmiotu transakcji wysokość należnej kwoty PCC może być znacząca, istotnie zwiększając koszt jego nabycia, a tym samym negatywnie wpływając na opłacalność całego przedsięwzięcia.
Jak wybrać najlepsze rozwiązanie?
Planując restrukturyzację biznesu, podatnik ma do wyboru szereg możliwych scenariuszy. Wybór optymalnego modelu zależy od okoliczności i założeń biznesowych towarzyszących danej transakcji, a możliwe konsekwencje podatkowe niewątpliwie są w tym zakresie jednym z kluczowych czynników. Gruntownej analizy prawnopodatkowej wymagają z pewnością skutki przeprowadzenia operacji, a w przypadku przeniesienia własności przedsiębiorstwa na nowy podmiot również kwestia odpowiedzialności stron transakcji za przeszłe rozliczenia z fiskusem (w tym ich prawidłowość i rzetelność). Przed podjęciem decyzji o wyborze konkretnego scenariusza warto zapoznać się z dostępnymi opcjami i skonsultować z doświadczonym doradcą, który pomoże wybrać najlepsze w danych okolicznościach rozwiązanie.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec
Polecamy: Przedsiębiorca w kryzysie (PDF)