Zakup przedsiębiorstwa ma być dokonany w formie aktu notarialnego, a syndyk ma wystawić fakturę. Na załączniku do faktury wystawionej przez syndyka będzie wykaz składników majątkowych składających się na wartość przedsiębiorstwa: grunt - 37 500 zł, hala - 372 500 zł, rzeczy ruchome - 40 000 zł. Są to wartości ustalone przez syndyka, gdyż zgodnie z postanowieniem sędziego komisarza syndyk nie może sprzedać upadłego przedsiębiorstwa z wolnej ręki za cenę niższą niż 450 000 zł. Wycena tych składników po cenach rynkowych jest wyższa: grunty - 37 500 zł, hala - 556 500 zł, rzeczy ruchome - 59 000 zł. Jednak do kupna po cenie rynkowej nie było chętnych, dlatego sędzia komisarz obniżył cenę do 450 000 zł. Według jakich cen przyjąć poszczególne składniki majątku do ewidencji księgowej spółki? Czy w spółce powstanie dodatnia bądź ujemna wartość firmy? Jak przyjąć do ksiąg prawo wieczystego użytkowania gruntu? Czy dla budynku (hali) należy ustalić indywidualną stawkę amortyzacyjną?
RADA
W spółce kupującej przedsiębiorstwo należy rozpoznać ujemną wartość firmy, ponieważ cena nabycia jest mniejsza od wartości rynkowej aktywów netto. Wartość rynkowa majątku trwałego jest także podstawą do wprowadzenia ich do ksiąg rachunkowych.
UZASADNIENIE
Sposób określenia wartości firmy oraz sposób jej późniejszego rozliczania szczegółowo reguluje ustawa o rachunkowości. Przedstawiona w pytaniu sytuacja to klasyczny przypadek nabycia przedsiębiorstwa. Jeżeli wartość godziwa aktywów netto, stanowiących wartość wszystkich aktywów pomniejszoną o zobowiązania, różni się od ceny, jaką należy zapłacić za nabywaną jednostkę, powstaje dodatnia bądź ujemna wartość firmy.
Dodatnia wartość firmy
cena nabycia > wartość godziwa aktywów netto
Ustawa o rachunkowości definiuje dodatnią wartość firmy jako różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Od dodatniej wartości firmy jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych w okresie nie dłuższym niż pięć lat. W uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki może wydłużyć ten okres do lat 20. Przyczyny wydłużenia okresu amortyzacji należy opisać szczegółowo w informacji dodatkowej.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych. Jednostka ma ograniczone możliwości wyboru metody i stawki amortyzacji.
Ujemna wartość firmy
cena nabycia < wartość godziwa aktywów netto
Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy. Tak powstałą ujemną wartość firmy należy rozliczać w dwóch częściach.
Jedną część, czyli do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Natomiast druga część ujemnej wartości firmy, w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, zaliczana jest do przychodów na dzień połączenia. Do tej części należą te koszty i straty związane z przejęciem spółki, które spółka przejmująca będzie musiała ponieść. Ich wysokość na dzień przejęcia nie może być jeszcze określona, dlatego nie można na nie tworzyć rezerwy.
Przykład 1
Obliczenia średniej ważonej okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W przykładzie dla prawa wieczystego użytkowania gruntów przyjęto okres ekonomicznej użyteczności wynoszący 40 lat.
UWAGA!
Do wyboru okresu amortyzacji w przypadku prawa wieczystego użytkowania gruntu należy podchodzić indywidualnie. Najczęściej okres amortyzacji będzie równy okresowi pozostającemu do wygaśnięcia umowy.
Przykład 2
Spółka kupiła od syndyka przedsiębiorstwo za kwotę 450 000 zł.
Wartość rynkowa składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa:
n grunty - 37 500 zł,
n budynek warsztatu - 556 500 zł,
n rzeczy ruchome - 59 000 zł,
n razem - 653 000 zł.
Ujemna wartość firmy: 653 000 zł - 450 000 zł = 203 000 zł.
W tym konkretnym przypadku cała kwota zostanie przeksięgowana na konto „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, gdyż wartość aktywów trwałych podlegających amortyzacji (653 000 zł) jest wyższa od kwoty ujemnej wartości firmy (203 000 zł). W odwrotnej sytuacji kwotę nadwyżki należałoby ująć bezpośrednio w wyniku finansowym w okresie bieżącym na koncie „Pozostałe przychody operacyjne”.
Ewidencja księgowa
1. Faktura od syndyka za zakup przedsiębiorstwa:
Wn „Rozliczenie zakupu” 450 000
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 450 000
2. Przyjęcie do ewidencji środków trwałych po cenach rynkowych:
Wn „Środki trwałe” 653 000
Ma „Rozliczenie zakupu” 653 000
3. Przeksięgowanie ujemnej wartości firmy:
Wn „Rozliczenie zakupu” 203 000
Ma „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 203 000
4. Roczny odpis ujemnej wartości firmy:
Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 8 285,7
Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 8 285,7
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dla celów podatku dochodowego ujemna wartość firmy ani w części odpisywanej bezpośrednio na wynik, ani w części rozliczanej w czasie nie stanowi przychodu do opodatkowania. Przychód ten pojawia się efektywnie poprzez mniejsze odpisy amortyzacyjne od majątku trwałego. Wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części a wartością składników majątkowych niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi.
Dla budynku używanego, czyli wykorzystywanego przed nabyciem przez okres co najmniej pięciu lat, podatnik może indywidualnie określić okres amortyzacji. W obecnym stanie prawnym okres ten nie może być krótszy niż różnica 40 lat i wieku budynku, przy czym różnica ta nie może być mniejsza niż 10 lat. Dozwolona jest tylko metoda liniowa amortyzacji.
Obecne uregulowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości zakazują amortyzacji dodatniej wartości firmy. Zgodnie z zapisami MSR nr 36 wartość firmy jest przypisana ośrodkom wypracowującym środki pieniężne. Podlega ona corocznemu testowi z tytułu utraty wartości.
Przepisy w innych krajach UE także odmiennie podchodzą do problemu ujemnej wartości firmy. W przeciwieństwie do polskich regulacji nie rozlicza się jej w czasie, lecz odnosi w całości na wynik finansowy okresu, w którym nastąpiła transakcja nabycia przedsiębiorstwa.
l art. 33 ust. 4, art. 44b ust. 10-12 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
l art. 16g ust. 10, art. 16j ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
Jerzy Rybka
główny księgowy z licencją MF