Wejście w życie Polskiego Ładu wielu podatnikom skomplikowało sytuację podatkową i sprawiło, że zaczęli oni rozważać różne formy funkcjonowania na rynku. Zmiany w pośredni sposób dotknęły też pracodawców, którzy w trosce o pracownika, sami wypracowują nowe modele współpracy. Jest to szczególnie widoczne w branży IT, gdzie pracownicy są na wagę złota. Pytanie, czy stosowane rozwiązania są zawsze optymalnie i bezpiecznie.
Podatki 2022 w branży IT. Bilans zysków i start
Podniesienie składki zdrowotnej i brak możliwości odliczenia jej od dochodu od początku 2022 roku pogorszyło sytuację finansową wielu pracowników. Co prawda, podniesienie kwoty wolnej od podatku i wprowadzenie ulgi dla klasy średniej – z której ostatecznie zrezygnowano przy okazji obniżenia stawki PIT do 12% - niektórym rekompensowało te straty. Jednak część z nich nadal pozostawała w niekorzystnej sytuacji, a inni, przy okazji tych zmian, lepiej uświadomili sobie jaką część kwoty przeznaczanej na ich wynagrodzenie pochłaniają podatki i składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Również współpracownicy -którzy pozostawali na kontraktach B2B - świadczący usługi głównie dla jednego kontrahenta, zostali dotknięci wprowadzonymi zmianami. Zasady dotyczące odliczania składek zdrowotnych odnoszą się też do przedsiębiorców, a dodatkowo w ustawie o zryczałtowanym podatku od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, wprowadzone zostały nowe stawki. Dla specjalistów z branży IT szczególnie istotne jest to, że stawką 12% zostały objęte przychody ze świadczenia usług związanych z doradztwem w zakresie sprzętu komputerowego (PKWiU 62.02.10.0), związanych z oprogramowaniem (PKWiU ex 62.01.1), objętych grupowaniem „Oryginały oprogramowania komputerowego” (PKWiU 62.01.2), związanych z doradztwem w zakresie oprogramowania (PKWiU ex 62.02), w zakresie instalowania oprogramowania (PKWiU ex 62.09.20.0), związanych z zarządzaniem siecią i systemami informatycznymi (PKWiU 62.03.1). Jakkolwiek zmiana ta jest pozytywna, gdyż wcześniej powyższe usługi objęte były stawką 15%, to w dalszym ciągu problematyczną kwestią pozostaje prawidłowe dopasowanie prowadzonej przez nich działalności do właściwego PKWiU wskazanego w ustawie o ryczałcie. Zasada jest taka, że w razie, gdy usługi nie kwalifikują się do żadnego z kodów, objęte są stawką 8,5%.
Dodatkowo, programiści potencjalnie mają możliwość skorzystania z preferencyjnej stawki 5% od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, do których zalicza się m.in. autorskie prawo do programu komputerowego (tzw. ulga IP Box). Jednakże, korzystanie z tej ulgi jest stosunkowo skomplikowane i wymaga prowadzenia dodatkowej ewidencji.
Ograniczenia i ryzyka nowych form współpracy
Możliwości jest więc wiele, a wybór najlepszej z nich nie zawsze jest zadaniem łatwym. Spółki cyfrowe, w celu uatrakcyjnienia swojej oferty, coraz częściej biorą na swoje barki wdrażanie określonego modelu opodatkowania współpracowników. Przykładowo, dla programistów zainteresowanych ryczałtem lub IP Box, oferują pomoc w złożeniu wniosku o interpretację indywidualną albo analizę podatkową sporządzoną przez doradców podatkowych. Dla spółek, zadowolony współpracownik B2B, to nie tylko korzyść w postaci utrzymania zatrudnienia, ale także obniżenie kosztów związanych z pełnieniem funkcji płatnika.
Decydując się na przejście na współpracę w modelu B2B trzeba jednak także pamiętać o ograniczeniach i ryzykach. Dotyczy to przede wszystkim podatników, którzy przechodzą na B2B po zakończonym stosunku pracy i zaczynają świadczyć usługi na rzecz byłych pracodawców. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie, jeżeli podatnik prowadzący działalność, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które:
- wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
- wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym,
w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i, poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego, opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
Podobne ograniczenie znajduje się w ustawie o PIT w zakresie wyboru podatku liniowego, przy czym ograniczenie dotyczy tylko jednego roku.
Innym, poważniejszym ryzykiem, jest domniemanie stosunku pracy. Jeżeli bowiem umowa o świadczenie usług w ramach kontraktu B2B będzie posiadać cechy właściwe dla stosunku pracy – w szczególności usługodawca pozostawać będzie w stosunku podporządkowania wobec usługobiorcy – wówczas można postawić zarzut, że w istocie jest to stosunek pracy. Postawieniem takiego zarzutu może być zainteresowana zarówno Państwowa Inspekcja Pracy jak i ZUS oraz urząd skarbowy. W takiej sytuacji dokonywane rozliczenia podatkowe uznane zostaną za nieprawidłowe i - zarówno pracownik, jak i pracodawca jako płatnik - posiadać będą zaległości podatkowe oraz składkowe.
Pracownicy postawieni pod ścianą
Niezależnie od powyższego – nawet jeśli kontrakt B2B nie zostanie zakwestionowany – wciąż pozostaje ryzyko zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Często bowiem zdarza się, że były pracownik podpisuje umowę B2B nie ze swoim poprzednim pracodawcą, ale z podmiotem z nim powiązanym, np. z inną spółką z grupy, w efekcie czego może wybrać opodatkowanie ryczałtem od samego początku. Tymczasem zgodnie z art. 119a ustawy Ordynacja Podatkowa czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania). W omawianych przypadkach może zostać postawiony zarzut, że podpisanie umowy B2B z innym podmiotem, podczas gdy w rzeczywistości usługi świadczone są dla byłego pracodawcy ma znamiona sztuczności w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, jaką jest – korzystniejsze niż w przypadku zasad ogólnych - opodatkowanie ryczałtem. Zwłaszcza, że przepisy wskazują, iż na ocenę sztuczności tego sposobu działania może wskazywać w szczególności występowanie m.in. angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, lub elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności.
Co prawda, powyższe ryzyko obciąża wyłącznie pracownika, gdyż pracodawca nie odnosi w tym przypadku korzyści podatkowej, jednak opisane działanie może spełniać też przesłanki schematu podatkowego, który podlega raportowaniu. Zgłoszenie takiego schematu, w niektórych przypadkach obciążać będzie też pracodawcę, a brak zgłoszenia naraża go na konsekwencje karnoskarbowe w postaci grzywny.
Jakie typy umów są najkorzystniejsze w kontekście wprowadzonych zmian?
Jak więc widać, współpraca w modelu B2B, powinna być dobrze przemyślana i starannie przygotowana, z uwzględnieniem powyższych ryzyk. Jednakże, warto wspomnieć, że spółki cyfrowe powinny także zweryfikować, czy taki model będzie dla nich rzeczywiście opłacalny.
Jest to niewątpliwe przy standardowym opodatkowaniu, ale – jak już wspomniano – podmioty osiągające dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, mają możliwość skorzystania z preferencyjnego opodatkowania IP Box. Dotyczy to nie tylko współpracowników B2B, ale także samych spółek cyfrowych, które zatrudniają programistów. Jednocześnie, w związku ze zmianami wprowadzonymi przez Polski Ład, ulgę IP Box można łączyć z ulgą na działalność badawczo-rozwojową. Ulga B+R polega na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania niektórych kosztów uzyskania przychodów, wskazanych przez ustawę i nazywanych kosztami kwalifikowanymi. Do kosztów tych należą przede wszystkim wynagrodzenia ze stosunku pracy, w części, w jakiej zostały przeznaczone na działalność badawczo-rozwojową. Co więcej, wydatki te mogą być odliczone od podstawy opodatkowania w wartości 200%. Oznacza to, że wynagrodzenie pracowników B+R obniża podstawę opodatkowania trzykrotnie – raz jako zwyczajny koszt uzyskania przychodów, a następnie w dwukrotnej wysokości jako koszt kwalifikowany odliczany w ramach ulgi B+R. Co jednak bardzo istotne, możliwość ta dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy lub umowy zlecenia i nie może być zastosowana do wydatków na wynagrodzenia kontrahentów B2B.
Spółkom cyfrowym – o ile spełniają warunki do skorzystania z ulgi B+R – może bardziej opłacać się zatrudniać programistów na umowy o pracę. Poniosą wtedy wyższe koszty wynagrodzeń, ale zrekompensować to może odliczenie od podstawy opodatkowania w ramach ulgi B+R. W takiej sytuacji proponowanie modelu współpracy B2B przestaje być opłacalne.
Autor: Radosław Urban, doradca podatkowy w kancelarii “KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy”, specjalizujący się w podatku CIT i PIT oraz opodatkowaniu międzynarodowym.