Pracownicy często zastanawiają się, czy zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę jest dla nich najkorzystniejszym rozwiązaniem. Zdarzają się sytuacje, w których prowadzenie własnej działalności i świadczenie usług na podstawie B2B pozwala osiągnąć więcej korzyści. Jednakże należy dokładnie przeanalizować kwestie związane z prowadzeniem działalności na rzecz byłego bądź obecnego pracodawcy, ponieważ nałożone zostały pewne ograniczenia w tej kwestii. Na co powinna zwrócić uwagę osoba, która chciałaby zmienić formę współpracy z pracodawcą z umowy o pracę na świadczenie usług B2B (tzw. samozatrudnienie)?
Forma opodatkowania działalności gospodarczej a usługi na rzecz byłego pracodawcy
Otwierając działalność należy dokonać wyboru formy opodatkowania. Podatnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ma możliwość wyboru formy opodatkowania:
- na zasadach ogólnych według skali podatkowej,
- podatkiem linowym oraz
- ryczałtem od przychodu ewidencjonowanych.
Ważne jest jednak to, że przedsiębiorca może stracić prawo do opodatkowania podatkiem liniowym oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli uzyska przychody z działalności gospodarczej świadcząc usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Dotyczy to jednak tylko takich usług, które przedsiębiorca wykonywał w ramach umowy o pracy lub spółdzielczego stosunku pracy (nie dotyczy umowy zlecenie oraz umowy o dzieło).
Ograniczenie dotyczące opodatkowania tylko skalą podatkową nie trwa przez cały okres prowadzenia działalność.
Przedsiębiorca, których chce zmienić formę opodatkowana na podatek liniowy może tego dokonać dopiero w roku następującym, po roku, w którym rozwiązana została umowa o pracę. Nie może więc on skorzystać z podatku liniowego w tym samym roku, w którym wykonywał tożsame czynności na podstawie stosunku pracy.
Jeśli przedsiębiorca chce zmienić formę opodatkowania na ryczałt ewidencjonowany to może to zrobić dopiero po okresie dwóch lat od rozwiązania umowy o pracę. Z tej formy opodatkowania nie może skorzystać w roku, w którym był zatrudniony na umowę o pracę oraz w roku kolejnym.
Przedsiębiorca zakończył umowę o pracę w roku 2023 i jednocześnie otworzył działalność świadcząc te same usługi dla swojego byłego pracodawcy. W roku 2023 musi on korzystać ze skali podatkowej. W 2024 roku będzie on mógł zmienić formę opodatkowania na podatek liniowy, a dopiero w roku 2025 będzie mógł skorzystać z ryczałtu.
Składki ZUS dla przedsiębiorcy wykonującego pracę dla byłego pracodawcy
Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej mogą skorzystać przez pierwsze 6 miesięcy z tzw. „ulgi na start”, a następnie przez 24 miesiące z preferencyjnych składek ZUS.
Ale w sytuacji, gdy przedsiębiorca wykonuje te same czynności, które wykonywał na podstawie umowy o pracę dla byłego pracodawcy przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym, nie może skorzystać z wymienionych ulg. Przedsiębiorca jest zobowiązany do opłacania składek ZUS w pełnej wysokości.
Praca na rzecz byłego pracodawcy nie pozwala również na skorzystanie z tzw. „małego ZUSu plus”.
Powyżej wymienione ograniczenia dotyczą sytuacji, w których przedsiębiorca osiąga przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, które są tożsame z usługami wykonywanymi w oparciu o umowę o pracę lub spółdzielczy stosunek pracy. Jeśli przedsiębiorca świadczy inne usługi i zakres jego obowiązków się zmienił, to ograniczenia dotyczące formy opodatkowania oraz ZUS go nie dotyczą.
Są jednak różne sytuacje związane z pracą na rzecz byłego pracodawcy i korzystaniem z preferencyjnych składek ZUS. Przyjrzyjmy się zatem kilku poniższym sytuacjom.
Nawiązanie współpracy z byłym pracodawcą po kilku miesiącach od dnia założenia działalności i świadczenie dla niego tożsamych usług, które w roku bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy
Należy zwrócić szczególną uwagę, że aby przedsiębiorca skorzystał z całego 24-miesięcznego okresu składek preferencyjnych to w tym okresie nie może nawiązać współpracy z byłym pracodawcą świadcząc dla niego tożsame usługi jak na podstawie umowy o pracę. Jeśli w okresie korzystania z niższego ZUS rozpocznie współpracę z byłym pracodawcą, to będzie on musiał zgłosić się do dużego ZUS.
Pan Grzegorz zakończył umowę o pracę i postanowił założyć działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług prawnych dla nowego kontrahenta. Przedsiębiorca założył działalność gospodarczą 05.05.2021 r. oraz zgłosił się do ZUS z tzw. „ulgą na start”. Współpraca z nowym kontrahentem nie przynosiła oczekiwanych zysków i w związku z tym 02.02.2022 r. nawiązał współpracę z byłym pracodawcą, z którym rozwiązał stosunek pracy w kwietniu 2021 r. W ramach umowy o świadczenie usług wykonywać będzie dla byłego pracodawcy taki sam zakres czynności jak na podstawie umowę o pracę. W związku z tym przedsiębiorca 02.02.2022 roku musiał zgłosić się do tzw. Dużego ZUSu oraz tym samym zrezygnować z preferencyjnych składek ZUS.
Zakończenie współpracy z byłym pracodawcą, a możliwość skorzystania z preferencyjnych składek ZUS w okresie 24 miesięcy od dnia otwarcia działalności gospodarczej
Przedsiębiorca, który założył działalność i świadczył usługi dla byłego pracodawcy (tożsame z usługami świadczonymi na umowie pracę) opłacał od pierwszego dnia działalności składkę ZUS od standardowej wysokości (tzw. duży ZUS). Jednakże jeśli przedsiębiorca w okresie 24 miesięcy od dnia założenia działalności gospodarczej zrezygnuje ze współpracy z byłym pracodawcą to będzie mógł zgłosić się do preferencyjnych składek ZUS. Preferencyjną składkę ZUS będzie mógł opłacać tylko do końca upływu 24 miesięcy kalendarzowych od momentu otwarcia firmy.
Dnia 08.03.2022 r. Pan Jan rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej oraz świadczył usługi tożsame na rzecz byłego pracodawcy, jakie wykonywał dla niego w ramach stosunku pracy. W związku z tym przedsiębiorca opłacał składki ZUS w pełnej wysokości (duży ZUS) oraz nie mógł skorzystać z formy opodatkowania takiej jak ryczałt oraz podatek liniowy. 31.10.2022 r. przedsiębiorca zakończył współpracę z byłym pracodawcą oraz zaczął świadczyć usługi dla nowego kontrahenta.
W związku z tym Pan Jan z dniem 01.11.2022 roku może zgłosić się do preferencyjnych składek ZUS i korzystać z nich do 31.03.2024 roku.
Prawo do składek preferencyjnych przysługuje tylko w okresie pierwszych 24 miesięcy liczonych od dnia założenia działalności gospodarczej. Do tego okresu wlicza się także czas świadczenia usług na rzecz byłego pracodawcy.
Wykonanie jednej usługi po kilku miesiącach dla byłego pracodawcy a składka preferencyjna
W sytuacji, gdy przedsiębiorca wykona nawet jedną usługę dla byłego pracodawcy to jest on zobowiązany do wyrejestrowania się z preferencyjnego ZUSu i zgłoszenia się do dużego ZUS. Po ponownym zaprzestaniu świadczenia usługi może powrócić do składek preferencyjnych.
Pani Ewa założyła działalność gospodarczą 10.02.2022 r. i świadczyła usługi marketingowe dla nowego kontrahenta. Skorzystała ona z ulgi na start przez 6 miesięcy, a następnie przeszła na preferencyjne składki ZUS. 01.11.2022 roku podpisała umowę o wykonanie usługi dla byłego pracodawcy. Usługa była tożsama z czynnością, jaką wykonywała w ramach dawnej umowy o pracę. Umowa o świadczenie usług polegała na przygotowaniu prezentacji marketingowej w listopadzie 2022. Po tym okresie współpraca ta uległa rozwiązaniu.
W związku z przedstawioną sytuacją Pani Ewa przez okres, w którym współpracowała z byłym pracodawcą musiała zgłosić się do ZUS z kodem 0 510 00. Po zakończonym okresie współpracy, czyli od 01.12.2022 mogła ponownie powrócić do preferencyjnej składki ZUS.
Martyna Skrzypczak, księgowa, Meritoros SA