Czy w okresie pandemii COVID-19 bieg terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych został zawieszony? Na to pytanie odpowiedział 27 marca 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale podjętej w składzie 7 sędziów.
27 marca 2023 r. zapadła uchwała 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, która rozstrzyga największą w ostatnich kilku latach zagadkę w zakresie stosowania prawa podatkowego. Zagadkę, z jaką przyszło zmierzyć się organom podatkowym i sądom administracyjnym – czy okres pandemii COVID-19 zawieszał bieg terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych. Twierdzenia organów w tym zakresie odbiegały od stanowisk prezentowanych w orzeczeniach sądowych. Uchwała NSA przesądza jednak, że art. 15 zzr ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych nie dotyczy wstrzymania, rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Walka o kilka miesięcy – spór organów, podatników i sądów administracyjnych
Źródłem rozbieżności interpretacyjnych stał się przepis art. 15 zzr ust. 1 pkt 3 ustawy COVID-owej. Zgodnie z którym w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, bieg terminów przedawnienia – przewidzianych przepisami prawa administracyjnego – nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.
Wprowadzone rozwiązanie miało na celu zabezpieczyć interesy obywateli na gruncie prawa administracyjnego, tj. wydłużyć terminy na wywiązanie się z określonych obowiązków, a także składanie wniosków o przyznanie poszczególnych uprawnień, by okres obostrzeń nałożonych przez rządzących ze względów bezpieczeństwa w okresie epidemii COVID-19.
W dyspozycji cytowanego przepisu organy podatkowe doszukały się furtki do bezkarnego przedłużania postępowań podatkowych i wydawania decyzji podatkowych po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Twierdziły, że przepis wprowadzający powyższą regułę na gruncie prawa administracyjnego, ma wpływ również na sprawy podatkowe.
Takiemu sposobowi działania sprzeciwiali się jednak profesjonalni pełnomocnicy i przedstawiciele doktryny, a przede wszystkim – strony bezpodstawnie wydłużanych postępowań. Ich zdaniem nie było podstaw do stosowania reguły o wstrzymaniu lub zawieszeniu biegu terminów przedawnienia na czas epidemii przewidzianych w przepisach administracyjnych.
Przeciwnicy praktyki organów podatkowych twierdzili zgodnie, że prawo podatkowe wykazuje tak wiele różnic w przyjętej procedurze, zasadach, celach oraz instytucjach od prawa administracyjnego, że nie sposób uznać go za jedną gałąź prawa. Tylko taka koncepcja uzasadniałaby analogiczne stosowanie przepisu, zgodnie z którym zawiesza się bieg terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych na okres trwania epidemii oraz zagrożenia epidemicznego. Podnoszono również, że gdyby założeniem ustawodawcy było stosowanie przyjętego rozwiązania na gruncie prawa podatkowego, zostałoby to wprost wskazane w treści przepisu.
Sądy administracyjne w wydawanych wyrokach stanęły w obronie tezy korzystnej dla podatników. Wskazały, że przepis art. 15zzr ust. 1 wskazanej ustawy nie ma wpływu na postępowania podatkowe, a tym samym – okres epidemii oraz zagrożenia epidemicznego nie zawiesza biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. W uzasadnieniach wydawanych wyroków sądy potwierdzały, że prawo podatkowe i prawo administracyjne stanowią dwie odrębne gałęzi prawa. Z tego powodu nie sposób stosować cytowanego przepisu do spraw podatkowych i wydawać decyzji po upływie podstawowego terminu przedawnienia zobowiązania, wynikającego z przepisów Ordynacji podatkowej.
Uchwała NSA rozstrzyga wątpliwości i kończy praktykę organów
Rozstrzygnięcie opisanego wyżej sporu przyszło wraz z 27 marca 2023 r. Tego dnia NSA w składzie 7 sędziów wydał uchwałę, w której potwierdził, że art. 15 zzr ust. 1 pkt 3 ustawy COVID-owej nie dotyczy wstrzymania, rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Podjęta uchwała zapadła w wyniku rozpatrzenia przez NSA zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów, które pojawiło się przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej złożonej w związku z zastosowaniem przez organy podatkowe spornej regulacji.
Rozstrzygnięcie NSA jasno wskazuje, że nie ma podstaw do stosowania reguły o wstrzymaniu lub zawieszeniu biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych na czas epidemii.
Konsekwencją jej wydania jest ocena, że to, co wydawało się organom podatkowym oczywiste, okazało się nie być jednak prawidłową praktyką. Dotychczasowa praktyka stosowana powszechnie przez organy podatkowe była bezzasadna i zmierzała wyłącznie do sztucznego wydłużenia prowadzonych czynności, mimo upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego dotyczyły. Prowadziło to do wykorzystania przepisu, który de facto został wprowadzony w celu ochrony uprawnień podatników, na ich niekorzyść. Tym samym, decyzje podatkowe wydane w ciągu tych kilkunastu dni, które organy podatkowe „kupiły” sobie stosując sporny przepis, podlegają uchyleniu.
Podsumowanie
5-letni bieg terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych nie uległ wydłużeniu na czas trwania stanu epidemii COVID-19. Przepisy ustawy COVID-owej o zawieszeniu biegu terminów przedawnienia, które mają zastosowanie w sprawach z zakresu prawa administracyjnego, nie wpływają na sprawy podatkowe prowadzone przez urzędy skarbowe. Potwierdziły to nie tylko sądy administracyjne, ale i niedawne rozstrzygnięcie wydane przez NSA. Dlatego też – jeśli organ wydał decyzję po 5 latach od momentu powstania zobowiązania podatkowego – powinna zostać uchylona.
Lidia Pawińska, Mariański Group
Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl