Uchwała NSA - zawieszenie terminów w administracji w trakcie pandemii

Jak wyglądał spór w judykaturze?

W dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych art. 15zzr ust. 1 ustawy o COVID-19 wzbudzał słusznie uzasadnione wątpliwości. Z jednej strony pojawiały się głosy, że w ramach definicji prawa administracyjnego zawiera się także prawo podatkowe. Znaczna część orzeczeń w tej sprawie dotyczyła jednak liczenia terminu uprawniającego do zastosowania zwolnienia podatkowego w podatku od spadków i darowizn dla osób z tzw. grupy zerowej. Przy dokonywanej wykładni treści tego przepisu, sądy administracyjne niejednokrotnie odwoływały się do różnego rodzaju wykładni, w tym wykładni językowej, funkcjonalnej, czy celowościowej, a nawet wykładni prokonstytucyjnej, wskazując przy tym, że norma prawna wynikająca z art. 15zzr ust. 1 ustawy o COVID-19 ma charakter ochronny dla podatnika w sytuacji, gdy dotyczy to zawieszenia biegu 6-miesięcznego terminu do skorzystania ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn.

Autopromocja

W niektórych sprawach, gdzie kwestią sporu było przedawnienie zobowiązania w podatku od nieruchomości, NSA stwierdził, że podstawa prawna w przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia musi wynikać z regulacji ustawowej, przyznając tym samym rację powyżej wskazanemu stanowisku.

Jednakże część judykatury stanęła w opozycji do tak wyrażonych stanowisk, twierdząc, że sporny przepis nie pozwala na stwierdzenie, że z jego treści wywodzić można także dodatkowe obowiązki na gruncie prawa podatkowego, gdyż jest to autonomiczna gałąź prawa w stosunku do prawa administracyjnego.

Wobec takiego stanu rzeczy NSA wskazał, że pojawiło się zagadnienie prawne, które wzbudza istotne wątpliwości i 27 marca 2023 r. wydał uchwałę (sygn. akt I FPS 2/22) w składzie siedmiu sędziów w zakresie wpływu przepisów ustawy covidowej na bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

NSA rozstrzygnął spór

NSA podkreślił, że rozdźwięk między prawem administracyjnym, a prawem podatkowym należało rozstrzygnąć opierając się na zasadzie „in dubio pro tributario”, czyli na korzyść podatnika. Sąd jednoznacznie odniósł się do koncepcji autonomii prawa podatkowego od prawa administracyjnego. W stosunku do obydwu gałęzi prawa, szczególnie na gruncie prawa materialnego, zachodzi istotne rozgraniczenie, zatem nie można stwierdzić, iż obydwie te dziedziny są ze sobą powiązane ścisłą więzią. Analizując bezpośrednią treść omawianego przepisu prawnego, NSA wyjaśnił, iż brak odwołania się ustawodawcy w jego treści do pojęcia prawa podatkowego nie stanowi przesłanki do zastosowania wykładni rozszerzającej przez organy podatkowe. Taką praktykę należało uznać za niedozwoloną. Dlatego NSA stwierdził, że art. 15zzr ust. 1 pkt 3 ustawy COVID-19 nie dotyczy wstrzymania i rozpoczęcia zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Korzystne rozstrzygnięcie dla podatników

Należy zwrócić uwagę, iż jest to bardzo korzystne stanowisko NSA dla podatników. Na etapie toczących się nadal postępowań sądowych, które mają związek z art. 15zzr ust. 1 pkt 3 ustawy o COVID-19, sądy będą zobligowane do uwzględnienia treści powyższej uchwały przy dokonywaniu rozstrzygnięć. Ponadto decyzje wydane przez organy podatkowe na podstawie art. 15zzr ust. 1 pkt 3 ustawy o COVID-19 powinny podlegać w takiej sytuacji uchyleniu, ponieważ zostały wydane po upływie ustawowego terminu przedawnienia. Pomimo tak korzystnej uchwały, trzeba również zauważyć, że wykładnia rozszerzająca treści art. 15zzr ust. 1 okazywała się w niektórych sytuacjach korzystna dla podatników, czego przykładem są sprawy dotyczące terminu na zgłoszenie spadku lub darowizny w celu zastosowania zwolnienia podatkowego. Choć NSA nie wykluczył możliwości powoływania się na art. 15zzr ust. 1 ustawy o COVID-19 w odniesieniu do chociażby wspomnianej powyżej sytuacji w podatku od spadków i darowizn, to jednak zachodzą przypuszczenia, że rozstrzygnięcie może wpłynąć na orzecznictwo sądów administracyjnych także w tym zakresie.

Autor: Marek Gwóźdź, Counsel ID Advisory