Obecnie, jeżeli wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego zostanie złożony razem z wnioskiem o ogłoszeniu upadłości, wniosek o restrukturyzację będzie rozpatrywany jako pierwszy. Ma to ogromne znaczenie dla przedsiębiorców, którzy stali się czasowo niewypłacalni, ale rokują naprawę poprzez restrukturyzację i odzyskanie płynności finansowej. Wierzyciel składając wniosek o upadłość dłużnika będzie musiał poczekać do czasu rozpatrzenia przez sąd wniosku dłużnika o restrukturyzację.
Zmieniony został uprawniony do złożenia wniosku o upadłość. Jest nim dłużnik oraz wierzyciel, z tym, że wierzyciel uprawniony to od tej pory wierzyciel osobisty. Wierzyciel wyłącznie rzeczowy został pozbawiony prawa złożenia wniosku.
Zobacz: Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne
Istotną przesłanką do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność. Nowa regulacja prawna zmieniła jednak jej definicję. Generalnie stwierdza się, że dłużnik utracił zdolność do regulowania swoich zobowiązań pieniężnych i w ciągu 30 dni powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości (dotychczas było to 14 dni). Jednak ta utrata zdolności do regulowania swoich zobowiązań pieniężnych została zdefiniowana jako utrata zdolności do regulowania trwająca dłużej niż 3 miesiące (domniemanie, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich zobowiązań finansowych). Ustawa stanowi, że osoba prawna jest niewypłacalna również wtedy, gdy jej zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Wyjątkiem stała się taka handlowa spółka osobowa, w której co najmniej jednym wspólnikiem jest osoba fizyczna odpowiadająca za zobowiązania spółki całym swym majątkiem.
Nowe przepisy zmieniły w sposób radykalny pojęcie odpowiedzialności za zaniedbanie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W Prawie upadłościowym i naprawczym artykuł 21 ust. 3 stanowił, że osoby zobowiązane do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie. W nowej regulacji artykuł 21 ust. 3 mówi, że osoby te będą ponosić odpowiedzialność, chyba że nie ponoszą winy, co oznacza, że wykazanie winy będzie spoczywało na osobie zobowiązanej do złożenia wniosku o upadłość. Udowodnienie, że wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzenie układu został złożony we właściwym czasie zwalnia te osoby od odpowiedzialności. Regulacja określiła również brak odpowiedzialności za niezłożenie wniosku, jeżeli do przedsiębiorstwa wprowadzono zarząd przymusowy, który prowadzi egzekucję albo przedsiębiorstwo jest sprzedawane przez zarząd przymusowy.
Prawo restrukturyzacyjne a egzekucje komornicze
W Prawie upadłościowym i naprawczym dłużnik mógł złożyć wniosek o zmianę upadłości likwidacyjnej na układową wskutek znaczącej poprawy sytuacji i powstania perspektyw wyjścia z kryzysu i prowadzenia dalszej działalności. Nowe przepisy również przewidziały przyjęcie układu z wierzycielami w postępowaniu upadłościowym. Propozycje układowe będzie mógł złożyć upadły, wierzyciel i syndyk, którzy złożyć będą mogli równocześnie wniosek o wstrzymanie likwidacji przedsiębiorstwa do czasu zatwierdzenia układu. Nasuwa się tutaj jednak zasadnicze pytanie o interes powyższych uczestników, wnioskujących o wstrzymanie likwidacji masy upadłościowej. Co do upadłego sytuacja jest oczywista. Jest to jedyna droga do odzyskania swojej firmy. Wierzyciel, w przypadku perspektyw lepszego zabezpieczenia swoich należności, również jest żywotnie zainteresowany dalszym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa dłużnika. Syndyk? Wątpliwości są tutaj oczywiste. Nie jest tajemnicą, że syndyk z racji swojego uposażenia nie jest zainteresowany skróceniem zarządu masą upadłościową. Podobny zresztą problem, opisany wcześniej, związany jest z osobą licencjonowanego syndyka, który pełni funkcję tymczasowego nadzorcy sądowego, i w którego osobistym interesie często nie leży zbytnia troska o dłużnika, a raczej o jego upadłość, która powoduje znaczące poprawienie warunków pracy samego syndyka. Wydaje się, że i w obecnej ustawie zbyt mało wykazano troski o zbudowanie właściwego mechanizmu kształtującego relacje przedsiębiorstwo dłużnika – syndyk.
Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 dla firm (książka)
W postępowaniu upadłościowym wprowadzono nową instytucję tzw. przygotowaną likwidację. Jest to rozwiązanie całkowicie wyjątkowe, polegające na znalezieniu kupca firmy upadłego lub jego zorganizowaną część lub określone składniki majątku dłużnika, jeszcze przed ogłoszeniem upadłości. Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży zostaje załączony do wniosku o ogłoszenie upadłości wraz z opisem i oszacowaniem składników majątku dokonanym przez biegłego sądowego. Dołączony do powyższych wniosków może być również projekt umowy sprzedaży wraz z ceną i nazwą kupca. Umowę zawiera syndyk. Jeżeli kupno przedsiębiorstwa dłużnika ma nastąpić z dniem ogłoszenia upadłości, to uiszczenie pełnej ceny za przedsiębiorstwo następuje na rachunek depozytu sądowego. Sąd, podobnie jak w przypadku rozważenia korzyści osiągniętych z likwidacji przedsiębiorstwa albo z owoców jego dalszej działalności poprzez zawarcie układu, tak i tutaj uwzględnić będzie musiał wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena za sprzedaż przedsiębiorstwa będzie wyższa niż korzyści osiągnięte przy likwidacji firmy. Jeżeli sąd zdecyduje o sprzedaży przedsiębiorstwa i zatwierdzi warunki sprzedaży to wówczas syndyk musi zawrzeć umowę sprzedaży w ciągu 30 dni od uprawomocnienia się postanowienia sądu. Również i syndyk, w przypadku zmiany warunków sprzedaży lub w przypadku ujawnienia okoliczności, które mają istotny wpływ na cenę przedsiębiorstwa, może złożyć wniosek do sądu o uchylenie lub zmianę postanowienia zatwierdzającego warunki sprzedaży.
Dokonano zmian w sposobie określania pojęcia kosztów postępowania. Koszty prowadzenia przedsiębiorstwa, czy wypłata dywidend zostały wyłączone z kosztów postępowania upadłościowego, które to koszty ograniczono do kosztów związanych z zabezpieczeniem, zarządem i likwidacją masy upadłościowej. Wyłączenie kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa znacząco obniża koszty związane z prowadzeniem upadłości i przyczynić powinno się do znacznego zwiększenia ilości ogłoszeń upadłości, które do tej pory odrzucane były ze względu na brak wystarczających środków finansowych do prowadzenia upadłości.
Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości
Dotychczasowe zasady zgłaszania wierzytelności zostały zmienione. Dotychczasowy termin zgłaszania wierzytelności od momentu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości wynosił od jednego do trzech miesięcy. Obecnie obowiązuje termin do trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w MSiG (później w Rejestrze).
Minister Sprawiedliwości określa wzór pisemnego zgłoszenia wierzytelności, aby zmniejszyć ilość nieprawidłowych zgłoszeń i konieczność uzupełnienia braków formalnych. Do wniosku o zgłoszenie wierzytelności nie trzeba już załączać dowodów uzasadniających zgłoszenie, wystarczy wskazanie ich w samym wniosku.
Autor: dr nauk prawnych Roman Ziembiński