Joanna Dmowska
W art. 86 ustawy o VAT wskazana została podstawowa zasada, która określa, kiedy przysługuje prawo do odliczenia VAT, uzależniając skorzystanie z niego od:
• tego, w jakim zakresie towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych,
• posiadania statusu podatnika VAT, który został określony w art. 15 ustawy.
Gdy podatnik wykonuje tylko czynności opodatkowane i nie istnieją przesłanki wyłączające prawo do odliczenia (wskazane w art. 86 ust. 3-7 i art. 88 ustawy), może odliczać 100% podatku naliczonego. Jeśli dokonuje tylko czynności opodatkowanych i zwolnionych oraz niepodlegających opodatkowaniu (zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy), obowiązany jest do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których przysługuje mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Należy pamiętać o tej zasadzie. Podatnik musi zawsze sprawdzić, czy dokonanych zakupów nie może przypisać tylko czynnościom, które dają prawo do odliczenia lub które tego prawa nie dają. Dopiero gdy podatku naliczonego nie można wyodrębnić - wskazując, w jakim zakresie związany jest ze sprzedażą opodatkowaną - można pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Proporcję tę ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo. Proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy, w odniesieniu do którego jest ustalana proporcja.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ponadto trzeba pamiętać, że do korekty podatku odliczonego obowiązani są podatnicy, którzy w ciągu roku odliczali częściowo podatek na podstawie proporcji wstępnej lub prognozy proporcji. Obowiązek dokonania korekty podatku odliczonego będzie jednak istniał wówczas, gdy różnica między proporcją wstępną a proporcją ostateczną wyniesie co najmniej 3 punkty procentowe. Zgodnie bowiem z art. 91 ust. 1 ustawy o VAT korekty podatku odliczonego nie dokonuje się, jeśli różnica między proporcją wstępną a proporcją ostateczną nie przekracza 2 punktów procentowych.
Przykład
Proporcja wstępna fundacji dla roku 2007 wyniosła 84%. Oznacza to, że fundacja będzie obowiązana do dokonania korekty podatku odliczonego w ciągu roku, jeśli proporcja ostateczna dla 2007 r. wyniesie mniej niż 82% (np. 81%, 35% czy 54%) lub więcej niż 86% (np. 87% czy 92%). Korekta nie będzie dokonywana, jeśli proporcja ostateczna dla roku 2007 wyniesie 82, 83, 84, 85 lub 86%.
Powstaje tu problem, jak należy obliczyć taką proporcję, gdy wykonujemy czynności statutowe. Na początku należy powiedzieć, co do takiej proporcji wliczamy. Otóż, z art. 90 ust. 3 ustawy wynika, że wliczamy obrót. Dlatego należy odnieść się do definicji obrotu określonej w art. 29 ust. 1 ustawy. Obrotem według tej definicji jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usług.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Oznacza to, że do podstawy opodatkowania wliczamy tylko odpłatne świadczenie usług i odpłatną dostawę oraz czynności nieodpłatne, jeśli na podstawie ustaw zaliczane są do odpłatnych, zarówno opodatkowanych, jak i zwolnionych. Dlatego należy ustalić, kiedy czynności statutowe stanowią odpłatną dostawę towarów lub odpłatne świadczenie usług podlegające VAT. Jeżeli organizacja nieodpłatnie świadczy usługi, które zaliczamy do czynności statutowych, to nie podlegają one opodatkowaniu VAT. Wynika to z zapisu art. 8 ust. 2 ustawy, który uzależnia uznanie nieodpłatnego świadczenia usług za czynność odpłatną od spełnienia 2 warunków:
• nieodpłatne świadczenie usług nie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
• a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami.
Nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu, gdy oba te warunki są spełnione łącznie. W naszym przypadku pierwszy z nich nie jest spełniony. Potwierdzają to również organy podatkowe.
Jak czytamy w piśmie z 29 września 2006 r. Urzędu Skarbowego Warszawa-Bielany (nr 1432/PP/P/440-187/14a/06/DB): „W związku z tym, że nie ma kwoty należnej od nabywcy nieodpłatnie świadczonej usługi, fundacja nie osiąga obrotu z tego tytułu. Reasumując, do obrotu, w związku z którym podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, nie należy wliczać nieodpłatnej działalności statutowej”.
Do czynności odpłatnych nie będą zaliczane również świadczenia na rzecz swoich członków.
Jak czytamy w wyroku z 18 września 2006 r. WSA w Warszawie (sygn. III SA/Wa 1976/06): „Składki członkowskie są opłacane przez członków stowarzyszenia z racji przynależności do stowarzyszenia i tworzą majątek, który służy realizacji celów statutowych. Nie ma żadnych podstaw prawnych, by twierdzić, że składki stanowią wynagrodzenie za realizację celów statutowych. O odpłatności usługi można by mówić wówczas, gdyby stowarzyszenie w zamian za korzyści finansowe świadczyło usługi realizowane w ramach celów statutowych na rzecz innych osób niż członkowie stowarzyszenia”.
Oznacza to, że świadczenia na rzecz członków nie stanowią obrotu, a zatem nie wliczamy ich do proporcji.
Tylko nieodpłatne dostawy w ramach czynności statutowych mogą stanowić dostawy towarów, które podlegają opodatkowaniu VAT:
• jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części,
• przekazywane towary nie są towarami o małej wartości.
UWAGA!
Korekty dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, za który dokonuje się korekty, czyli w deklaracji za styczeń.
Obliczając proporcję, do licznika będziemy wliczać należności z tytułu:
• sprzedaży towarów, która podlega opodatkowaniu i nie korzysta ze zwolnienia,
• odpłatnego świadczenia usług, które podlega opodatkowaniu i nie korzysta ze zwolnienia,
• nieodpłatnego przekazania towarów, które podlega opodatkowaniu i nie korzysta ze zwolnienia.
Do mianownika wliczamy natomiast obrót wliczany również do licznika oraz obrót z tytułu:
• sprzedaży towarów, która podlega opodatkowaniu, ale korzysta ze zwolnienia,
• odpłatnego świadczenia usług, które podlega opodatkowaniu, ale korzysta ze zwolnienia,
• nieodpłatnego przekazania towarów, które podlega opodatkowaniu, ale korzysta ze zwolnienia.
Do proporcji gdzie nie wliczamy obrotu, który nie podlega opodatkowaniu.
Przykład
Fundacja rozlicza część podatku naliczonego za pomocą proporcji, która dla 2007 r. wyniosła 24%. W 2007 r. koszty działalności statutowej (nieodpłatne świadczenie usług) wyniosły 250 000 zł. Poza tym świadczy odpłatnie usługi, które korzystają ze zwolnienia (120 000 zł), oraz odpłatnie usługi, które nie korzystają ze zwolnienia (25 000 zł). Dlatego wskaźnik proporcji będzie wynosił 18% (25 000/145 000).
Należy pamiętać, że niektóre towary lub usługi podlegają korekcie rozłożonej w czasie (na 5 lub 10 lat). Są to:
• środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji, których wartość początkowa przekraczała 3500 zł, jeśli zostały nabyte między 1 maja 2004 r. a 31 maja 2005 r.,
• środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji, których wartość początkowa przekraczała 15 000 zł, jeśli zostały nabyte od 1 czerwca 2005 r.,
• zaliczone do środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów o wartości przekraczającej 15 000 zł, jeśli zostały nabyte od 1 czerwca 2005 r.
Należy pamiętać o skutkach korekty na rozliczenie podatku dochodowego. Gdy w wyniku dokonanej korekty dochodzi do:
• zwiększenia podatku odliczonego - kwota ta stanowi przychód podatnika podlegający opodatkowaniu,
• zmniejszenia podatku odliczonego - kwota ta może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodu.
Jak czytamy w piśmie Ministerstwa Finansów z 7 marca 2005 r. (bez sygnatury - opublikowanym w „Gazecie Prawnej” nr 109/2005), „korekta dotyczy roku podatkowego i przy rozliczeniach miesięcznych jest dokonywana w deklaracji składanej w drugim miesiącu następnego roku podatkowego. Deklarację VAT za styczeń składa się do 25 lutego, a zatem korekty VAT dokonuje się w lutym, tj. w deklaracji składanej w lutym. Deklaracje CIT składa się natomiast do dnia 20 następującego miesiąca, a zatem korekta VAT dokonana w lutym powinna być wykazana w deklaracji CIT za miesiąc luty składanej w marcu. Jeżeli podatnik dokonuje korekty odliczonego podatku od towarów i usług w deklaracji VAT składanej w lutym, to przychody i koszty podatkowe wynikające z tej korekty powinien wykazać w deklaracji CIT-2 za miesiąc luty składanej do 20 marca”.
Podstawy prawne:
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1208