Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej to obowiązek, który spoczywa na barkach między innymi członków zarządu i likwidatorów. Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pomimo powstania warunków uzasadniających upadłość spółki jest przestępstwem, które zostało uregulowane nie w Kodeksie karnym, a w Kodeksie spółek handlowych.
- Odpowiedzialność karna za niezłożenie wniosku o upadłość spółki
- Kiedy należy złożyć wniosek o upadłość?
- Podmioty podlegające odpowiedzialności karnej za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej
- Sankcje za popełnienie tego przestępstwa
Odpowiedzialność karna za niezłożenie wniosku o upadłość spółki
Na podstawie art. 586 Kodeksu spółek handlowych:
Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Warto więc sobie zadać pytanie - kiedy i w jakich okolicznościach może dojść do ponoszenia odpowiedzialności karnej za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz kto dokładnie – i na jakiej podstawie – ponosi taką odpowiedzialność? Są to dość istotne kwestie, które należy brać pod uwagę przy podjęciu decyzji o złożeniu lub niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Kwestia upadłości spółki ma przede wszystkim cywilnoprawny charakter, w związku z czym w praktyce wiele osób może nie zdawać sobie sprawy, że brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości może skutkować także ponoszeniem odpowiedzialności na gruncie prawa karnego.
Kiedy należy złożyć wniosek o upadłość?
Obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość spółki pojawia się wtedy, gdy jej sytuacja finansowa realnie zaczyna zagrażać dalszemu funkcjonowaniu – czyli wtedy, gdy spełnione są tzw. przesłanki upadłościowe, określone w przepisach Prawa upadłościowego, w art. 10 i 11 tej ustawy, tj. gdy spółka nie wykonuje wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie przekracza okres trzech miesięcy, a także wtedy, gdy zobowiązania pieniężne spółki przekraczają wartość jej majątku, a taki stan utrzymuje się przez co najmniej dwadzieścia cztery miesiące. Zaistnienie tych przesłanek stanowi warunki uzasadniające upadłość spółki i tym samym złożenie wniosku o ogłoszenie jej upadłości, a zaniedbanie tego obowiązku może się zatem wiązać z ponoszeniem odpowiedzialności karnej.
Podmioty podlegające odpowiedzialności karnej za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej
Przestępstwo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, zgodnie z art. 586 Kodeksu spółek handlowych, ma tzw. charakter indywidualny, może je popełnić jedynie wąska grupa osób, tj. członkowie zarządu oraz likwidatorzy spółek handlowych, pomimo tego, że do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki obowiązane mogą być również inne osoby, np. wspólnicy spółki jawnej.
Jednakże kontrowersje budzi kwestia odpowiedzialności karnej dyrektorów w prostej spółce akcyjnej. Art. 586 Kodeksu spółek handlowych, wśród podmiotów mogących ponosić odpowiedzialność karną, wymienia jedynie członków zarządu oraz likwidatorów. Przepis ten nie odnosi się zatem do odpowiedzialności karnej dyrektorów prostej spółki akcyjnej. Reprezentację w prostej spółce akcyjnej mogą sprawować członkowie zarządu albo członkowie rady dyrektorów. Oba te organy mają identyczne kompetencje, a w konsekwencji, celowościowo również członkowie rady dyrektorów powinni ponosić odpowiedzialność karną za niewykonanie obowiązku zgłoszenia wniosku o upadłość prostej spółki akcyjnej. Jednakże, zgodnie z naczelną zasadą prawa karnego „nullum crimen sine lege” (z łac. Nie ma przestępstwa bez ustawy) i powiązanym z tą zasadą zakazem stosowania analogii w prawie karnym w zakresie wyczerpania znamion czynu zabronionego, w obecnym stanie prawnym dyrektorzy prostej spółki akcyjnej nie powinni ponosić odpowiedzialności karnej za to przestępstwo.
Należy jeszcze podkreślić, że w przypadku spółek, których zarząd jest wieloosobowy, odpowiedzialność za brak zgłoszenia wniosku o upadłość ponoszą wszyscy członkowie zarządu. Każdy z nich odpowiada bowiem za wykonanie obowiązku zgłoszenia wniosku. Członek zarządu może ewentualnie uwolnić się od odpowiedzialności karnej, jeżeli wykaże okoliczności szczególne, dotyczące jego samego, które uniemożliwiły mu wykonanie tego obowiązku.
Sankcje za popełnienie tego przestępstwa
Przestępstwo to jest zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku.
Warto przy tym zauważyć, że przestępstwo niezgłoszenia wniosku o upadłość może pozostać w zbiegu z przestępstwami określonymi w innych przepisach. Mowa tu o przestępstwie niezaspokojenia roszczeń wierzycieli, (art. 300 § 1 Kodeksu karnego), jak i o przestępstwie faworyzowania wierzycieli (art. 302 § 1 Kodeksu karnego). Zbieg z tymi przestępstwami skutkuje zaostrzeniem odpowiedzialności karnej sprawcy.
Odpowiedzialność karna za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej może prowadzić zatem do realnych i poważnych konsekwencji dla członków zarządów oraz likwidatorów. Na marginesie, należy także wskazać, że brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, oprócz powyższych konsekwencji karnych, może również wiązać się z orzeczeniem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, w tym też zakazu pełnienia funkcji członka zarządu czy członka rady nadzorczej spółek prawa handlowego na okres od jednego do dziesięciu lat. Przepis art. 586 Kodeksu spółek handlowych, jako przepis karny, jest jednym z elementów restrykcji w zakresie obowiązków związanych z ogłoszeniem upadłości spółki i stanowi najbardziej dolegliwą sankcję za ich niedopełnienie.
Autor: Filip Szczygieł - aplikant radcowski w kancelarii Brightspot Legal Katarzyna Orzeł, Maciej Jojczyk sp.k.