Obowiązkowa procedura informowania o okolicznościach związanych z wystąpieniem COVID-19
Podstawowym obowiązkiem stron umowy w sprawie zamówienia publicznego jest stałe monitorowania sytuacji i tego, jaki wpływ ma lub może mieć epidemia na wykonanie łączącej je umowy. Artykuł 15r ust. 1 Specustawy zobowiązuje strony do przekazywania sobie nawzajem informacji o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie tej umowy, o ile taki wpływ wystąpił lub może wystąpić.
Do przekazywanej informacji strona powinna dołączyć odpowiednie oświadczenie lub dokument potwierdzający istnienie okoliczności związanych z koronawirusem. W przepisie wskazano na kilka przykładów takich dokumentów, tj. potwierdzenie nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia, decyzja wydana przez GIS w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 nakładająca na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych czy informacja o wstrzymaniu dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych.
O okolicznościach związanych z COVID-19 strona powinna informować również w sytuacji, gdy dotyczą one podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy. Jeśli przekazane informacje są niewystarczające, każda strona ma prawo żądać przedstawienia dodatkowych oświadczeń lub dokumentów, które potwierdzają wpływ okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie tej umowy (art. 15r ust. 2 Specustawy).
W następstwie otrzymania przez stronę informacji o okolicznościach związanych z COVID-19, strona ta zobowiązana jest przedstawić swoje stanowisko oraz uzasadnić je w ciągu 14 dni od dnia otrzymania informacji. Jeżeli natomiast strona umowy otrzymała kolejne oświadczenia lub dokumenty, termin liczony jest dopiero od daty ich otrzymania.
Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Podatki i prawo gospodarcze. Pakiet 5 ebooków
Jak wygląda procedura zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego?
Wprowadzenie obowiązku wzajemnego informowania się stron o bieżącej sytuacji ma na celu nie tylko przekazywanie wiadomości o wpływie COVID-19 na realizację umowy w sprawie zamówienia publicznego, ale przede wszystkim ma umożliwić stronom ocenę, czy treść umowy nie powinna być dostosowana do aktualnych realiów gospodarczych. Zgodnie bowiem z art. 15r ust. 4 Specustawy jeśli zamawiający stwierdzi, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, może w uzgodnieniu z wykonawcą dokonać zmiany tej umowy. Przepis ten dodatkowo zawiera otwarty katalog przykładowych modyfikacji umowy, obejmujący m.in. zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, czasowe zawieszenie wykonywania umowy, zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych, zmianę zakresu świadczenia wykonawcy wraz z odpowiadającą jej zmianą wynagrodzenia wykonawcy. Warto zwrócić jednak uwagę na zawarte w przepisie ograniczenie – wszelkie zmiany w umowie mogą być podjęte pod warunkiem, że wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.
Co więcej, jeśli umowa zawarta w trybie zamówienia publicznego zawiera postanowienia korzystniej kształtujące sytuację wykonawcy niż wynikałoby to z zastosowania art. 15r ust. 4 Specustawy, strony umowy mogą zastosować korzystniejsze postanowienia. Jest od tego jednak jeden wyjątek – okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy. Innymi słowy prawo odstąpienia od umowy, choćby było przewidziane w umowie, obecnie nie może być zrealizowane przez stronę, jeśli jego przyczyną miałyby być okoliczności związane z COVID-19.
Ustawodawca przewidział również możliwość dokonania niezbędnych zmian w umowie łączącej wykonawcę zamówienia z podwykonawcą, a także w umowie pomiędzy podwykonawcą i dalszym wykonawcą. Przede wszystkim umowa taka może ulec zmianie w przypadku, gdy modyfikowana jest pierwotna umowa w sprawie zamówienia publicznego, tj. umowa łącząca zamawiającego z wykonawcą, pod warunkiem, że zmiana ta dotyczy części zamówienia powierzonej do wykonania podwykonawcy. Wówczas, strony umowy mogą dokonać potrzebnych modyfikacji zapewniając, aby warunki wykonania tej umowy przez podwykonawcę nie były mniej korzystne niż warunki wykonania umowy zawartej w trybie zamówienia publicznego, i odpowiednio zmienionej, przez wykonawcę. W innych sytuacjach warunkiem zmiany umowy jest istnienie okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19, które mogłyby wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, nawet jeśli umowa dotyczy jedynie części zamówienia publicznego. Jeśli strony stwierdzą istnienie takich okoliczności, mogą odpowiednio zmienić treść umowy; w szczególności strony mogą zmienić termin wykonania umowy lub jej części, czasowo zawiesić wykonywanie umowy lub jej części, zmienić sposób wykonywania umowy lub zmienić zakres wzajemnych świadczeń.
Zmiana umowy a kary umowne
Regułą jest zamieszczanie przez strony postanowień dotyczących kar umownych na wypadek niedochowania zobowiązań niepieniężnych przez strony. Obecnie dochodzenie kar umownych, biorąc pod uwagę pogłębiający się kryzys ekonomiczny, mogłoby spowodować bardzo negatywne konsekwencje dla strony umowy, zwłaszcza jeśli podstawą naliczenia kary umownej byłyby zaniechania strony na skutek okoliczności związanych w wystąpieniem koronawirusa. Z tego względu ustawodawca w art. 15r ust. 6 Specustawy wskazał, że jeśli w umowie w sprawie zamówienia publicznego strony przewidziały kary umowne lub odszkodowania z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, strona otrzymująca informację w trybie art. 15r ust. 1 Specustawy powinna we własnym stanowisku przedstawić wpływ ewentualnej zmiany umowy na zasadność ustalenia i dochodzenia przewidzianych kar lub odszkodowań, lub na ich wysokość. Niewątpliwie dobrym rozwiązaniem byłoby renegocjowanie ustalonych przez strony kar umownych.
Adrianna Michałowicz - aplikant adwokacki w Kancelarii Radców Prawnych Lubasz i Wspólnicy. Doktorantka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.