Kto to jest rzeczywisty właściciel (beneficial owner)?
To podmiot, który spełnia 3 przesłanki – dwie pozytywne, jedną negatywną:
- Otrzymuje należności dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części.
- Nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi.
- Prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności są uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, przy czym przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą uwzględnia się charakter oraz skalę działalności prowadzonej przez ten podmiot w zakresie otrzymanej należności.
Dwa pierwsze warunki, choć nie zawsze całkiem proste do zbadania w praktyce, nie budzą raczej dużych kontrowersji. Są one powszechnie akceptowane jako cechy, które powinien posiadać rzeczywisty właściciel należności. Najbardziej problematyczne jest natomiast ostatnie, trzecie kryterium. W doktrynie wskazuje się, że mimo ostatnich zmian jest ono niezgodne z rozumieniem międzynarodowym pojęcia rzeczywistego właściciela. Pomijając ten nieco teoretyczny aspekt, należy podkreślić, że warunkiem jest m.in. posiadanie odpowiedniego tzw. substratu majątkowego i osobowego (technicznej substancji). Chodzi o posiadanie do dyspozycji odpowiedniego personelu, biura, sprzętu itp., pozwalającego na prowadzenie określonej działalności. Wszystko po to, aby się upewnić, że nie mamy do czynienia ze spółką „wydmuszką”, funkcjonującą w danej strukturze tylko po to, aby osiągać korzyści podatkowe.
Problem z praktyką
Przy badaniu statusu danego podmiotu jako rzeczywistego właściciela, problemem jest zastosowanie powyższych warunków i dokonanie oceny na gruncie konkretnego stanu faktycznego. Jaki czas musi upłynąć od otrzymania należności do wypłaty własnej dywidendy do innej spółki z grupy, aby nie uznawać danego podmiotu za pośrednika? Czy podmiot faktycznie samodzielne dysponuje daną należnością, jeżeli musi swoje najważniejsze decyzje biznesowe ustalać z grupą? Czy 5 ludzi wystarczy do obsługi finansowania całej grupy kapitałowej? Tych problemów nie da się raczej rozwiązać poprzez uzyskanie własnej interpretacji indywidualnej. Nie można też badać interpretacji wydanych dla innych podmiotów, bo Ordynacja podatkowa wprost wyłącza możliwość zwrócenia się z wnioskiem o interpretację w zakresie określenia, czy dany kontrahent będzie rzeczywistym właścicielem danej należności.
Jedynym powszechnie dostępnym źródłem wiedzy na temat przesłanek uznania danego podmiotu za rzeczywistego właściciela będą zatem wyroki sądów administracyjnych wydane w odniesieniu do konkretnych decyzji organów podatkowych w postępowaniach kontrolnych lub nadpłatowych. Praktyka ta jednak w Polsce dopiero zaczyna się kształtować.
Na co należy uważać?
Można jednak sformułować pewne wskazówki. Przy badaniu statusu rzeczywistego właściciela, płatnik powinien zachować czujność i zwrócić szczególną uwagę na:
- spółki „puste”, czyli takie, które nie mają własnego biura, pracowników ani własnego sprzętu;
- spółki, które mają pod sobą tylko jeden podmiot, którego są właścicielami,
- otrzymywane płatności „przepływają” przez dany podmiot (tj. są w krótkim czasie wypłacane dalej w tej samej lub innej formie),
- podmiot otrzymujący płatność sam nie wnosi żadnej wartości dodanej,
- mamy podmiot polski, pośredni podmiot unijny i podmiot z kraju trzeciego, który jest np. jednostką dominującą w grupie kapitałowej.
Izabela Ścierska-Kulma, doradca podatkowy, Senior Manager w ENODO Advisors. Specjalizuje się w bieżącym doradztwie podatkowym, szczególnie w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Jest autorką artykułów i publikacji, a także prelegentką na szkoleniach i konferencjach o tematyce podatkowej.