Aby zaliczyć odsetki do kosztów uzyskania przychodu, muszą zaistnieć pewne warunki. Opisane są one w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zmianami), zwaną dalej ustawą.
Kosztem uzyskania przychodu jest koszt poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Koszty poniesione w celu zachowania źródła przychodu powinny być poniesione po to:
a) aby przychody z danego źródła przychodów cały czas istniały w niezmienionym kształcie
b) aby źródło przychodów w ogóle dalej istniało.
Koszty poniesione w celu ochrony już istniejącego źródła przychodów, tak aby źródło dalej funkcjonowało w bezpieczny sposób, stanowią zabezpieczenie tego źródła.
Koszty powinny:
- być należycie udokumentowane, czyli w sposób, na jaki wskazują przepisy dotyczące prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych.
- wiązać się a przychodem, czyli muszą być poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu; chodzi o to, aby istniał związek przyczynowo- skutkowy pomiędzy każdym kosztem uzyskania przychodu a uzyskanym przychodem.
Nie ma znaczenia czy przychód pochodzi z bieżącej działalności czy wystąpi w przyszłości (o ile możliwość jego uzyskania obiektywnie wydaje się realna). Ponadto kosztami mogą być bardzo różne wydatki, zarówno te, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z celem (czyli uzyskaniem przychodu).
Koszty uzyskania przychodu dotyczą zawsze określonego źródła przychodów.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 13 marca 1997 r. (SA/Gd 3198/95, POP 2000, z. 2, poz. 36) wskazał na tą zależność, stwierdzając, że: Skapitalizowane odsetki od pożyczki stanowią koszt uzyskania przychodu. Jeśli pożyczka zaciągnięta była przez skarżącego w 1991 r. na działalność gospodarczą, której to działalności skarżący w 1993 r. już nie prowadził i nie osiągnął z tej działalności żadnych przychodów, tym samym w świetle art. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych brak było podstaw prawnych do odliczenia skapitalizowanych odsetek jako kosztu uzyskania przychodu z innego źródła przychodu, jakim w 1993 r. było dla skarżącego tylko i wyłącznie wynagrodzenie za pracę oraz prace zlecone.
Sformułowanie ‘w celu’ zostało użyte, aby podkreślić, że dany wydatek może być zakwalifikowany do kosztu uzyskania przychodu, jeżeli jego poniesienie miało wpływ na powstanie, zwiększenie przychodu, zabezpieczenie, zachowanie źródła przychodu. Ważne jest, aby cel był widoczny.
Aby wydatki były kosztami podatkowymi muszą:
- być rzeczywiście poniesione; warunek zostanie spełniony już w wtedy, gdy podatnik zostanie obciążony przez kontrahenta fakturą VAT, niezależnie od tego, czy faktura została zapłacona w terminie, lub czy miała oznaczony termin płatności.
- nie stanowić jednego z wyjątków; w ustawie w art. 16 ust.1 znajduje się zamknięta lista wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, pomimo że poniesiono je, aby uzyskać przychód lub zachować albo zabezpieczyć jego źródła.
Kosztem uzyskania przychodów są racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. O tym, czy wydatek jest celowy, potrzebny oraz racjonalnie uzasadniony, nie decyduje organ podatkowy. To na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia, że poniesiony wydatek spełnia warunki do tego, żeby zakwalifikować go do kosztu uzyskania przychodu.
Polecamy: Koszty uzyskania przychodów bezpośrednie i pośrednie
Polecamy: Podatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów
Odsetki jako koszt uzyskania przychodu
W opisanej sytuacji spółka - poprzez przystąpienie do długu - poniosła koszty wypełnienia zobowiązań spółki, której była udziałowcem. Polegały one na spłacie rat i wynikających z nich odsetek.
Jeżeli spółka nie wykaże, że wydatki na zapłatę odsetek zostały poniesione w celu uzyskania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, to nie będzie mogła zaliczyć tych wydatków do kosztów uzyskania przychodu.
Związek przyczynowo - skutkowy, cel poniesionych wydatków jest jednym z podstawowych warunków, bez których dokonanie takiego zaliczenia nie jest możliwe. W tym przypadku będzie istotne również to, że wynikłe koszty są efektem nieprawidłowego zarządzania spółką i skutkiem ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Na spółce ciąży obowiązek udowodnienia, że celem zapłaty odsetek było osiągnięcie przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Brak wykazania, że odsetki były uiszczane, aby osiągnąć ten cel, uniemożliwia spółce ujęcie tych wydatków w kategorii kosztów uzyskania przychodu.
Moment potrącenia kosztu
Jeżeli jednak spółka wypełniłaby ten obowiązek, oraz wszystkie pozostałe warunki także zostały by zrealizowane, to odsetki od spłaconych rat zobowiązania będą kosztem uzyskania przychodu w momencie ich faktycznej zapłaty. Dla celów podatkowych rozpoznawane będą w dacie ich zapłaty.
Wynika to z art. 15 ust. 4 ustawy o CIT, mówiącego, że koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody (z pewnymi wyjątkami).
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 czerwca 2009 roku (), orzekł że przepis art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych […]w brzmieniu obowiązującym w 2007 r. wypowiada zasadę odpowiedniości potrącania kosztów w roku ich związania z przychodami; nie ma ona żadnego związku z zasadą proporcjonalności czy też z momentem poniesienia kosztów pośrednich, o czym mówi art. 15 ust. 4d tej ustawy.
Jest to tzw. zasada potrącalności kosztów uzyskania przychodów (związanych bezpośrednio z przychodami, w roku, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody, chyba że zostały one poniesione po dniu sporządzenia sprawozdania finansowego albo złożenia zeznania podatkowego).
Sąd w powyżej cytowanym orzeczeniu wskazał na cztery zasady dotyczące czasu potrącalności kosztów uzyskania przychodów. Są one następujące:
1) koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodem, które zostały poniesione w roku poprzedzającym rok podatkowy, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym zostały osiągnięte odpowiadające im przychody;
2) koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodem, poniesione w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody;
3) koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodem, odnoszące się do przychodów danego roku podatkowego, a poniesione po zakończeniu roku podatkowego do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego albo złożenia zeznania, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym zostały osiągnięte odpowiadające im przychody;
4) koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, odnoszące się do przychodów danego roku podatkowego, a poniesione po dniu sporządzenia sprawozdania finansowego albo złożenia zeznania, są potrącalne w roku podatkowym następującym po roku, za który sporządzone jest sprawozdanie finansowe albo składane zeznanie podatkowe.
Tekst powstał na podstawie indywidualnej interpretacji podatkowej z dnia 28 września 2011 roku, wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach (nr IBPBI/2/423-772/11/SD).