Zgodnie z brzmieniem art. 16 ust. 7 ustawy o CIT, „wartość (…) kapitału zakładowego spółki określa się bez uwzględniania tej części tego (…) kapitału, jaka nie została pokryta wierzytelnościami z tytułu pożyczek (kredytów) oraz z tytułu od tych pożyczek (kredytów)”.
Czy w takim razie przy ustalaniu kapitału zakładowego dla potrzeb niedostatecznej kapitalizacji podatnik powinien wyłączyć część kapitału zakładowego pokrytą w drodze potrącenia wierzytelności z tytułu pożyczki otrzymanej od udziałowca z wierzytelnością tej spółki z tytułu wniesienia przez tego udziałowa wkładu gotówkowego na pokrycie udziałów?
Stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych jest rozbieżne w tej kwestii. Rozważania w tym zakresie skupiają się przede wszystkim na rozstrzygnięciu, czy potrącenie można uznać za formę pieniężnego uregulowania zobowiązania.
W wydawanych przez organy podatkowe interpretacjach indywidualnych dominuje stanowisko zgodnie z którym potrącenie stanowi skrócenie i uproszczenie procedury regulowania wzajemnych zobowiązań. Tym samym potrącenie jest uznawane za równorzędne dwóm fizycznym przelewom gotówki powodujące ten sam efekt ekonomiczny, co uregulowanie zobowiązań w formie gotówkowej. Podobne stanowisko zostało również przestawione np. w interpretacji DIS w Katowicach z 13 maja 2013 roku, sygn. IBPBI/2/423-201/13/SD.
Niedostateczna kapitalizacja - zadłużenie po zmianie udziałowca
Definicja kosztów uzyskania przychodów
Czy kary za nieterminowe wykonanie usług są kosztami uzyskania przychodu?
Inne argumenty potwierdzające słuszność powyższej tezy to:
1. ustawodawca w kilku miejscach w ustawie o CIT zrównuje potrącenia z zapłatą (np. art. 15a ust. 7),
2. o charakterze podwyższenia kapitału zakładowego decyduje uchwała zarządu, zgodnie z którą kapitał ma być pokryty wkładem pieniężnym (lecz po uprzednim potraceniu wierzytelności z tytułu pożyczki).
Skutki takiego podejścia są jasne i korzystne dla podatników – do wartości kapitału zakładowego można w pełni zaliczyć również tę jego część, która została opłacona w drodze wzajemnych potrąceń wierzytelności. Sądy administracyjne nie zgadzają się jednak z takim podejściem organów podatkowych.
Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez sądy administracyjne, w omawianym przypadku potrącenie nie jest tożsame z faktycznym przekazaniem środków pieniężnych na kapitał zakładowy zdefiniowany w art. 16 ust. 7 ustawy o CIT.
Treść niniejszego przepisu wprowadza bowiem podział wkładów na pieniężne i niepieniężne, co implikuje stwierdzenie, że za wkład niepieniężny należy uznać wszystko, co nie jest pieniądzem, ale co jednocześnie wyraża wartość ekonomiczną. W związku z tym należy stwierdzić, że potrącenie nie stanowi faktycznej zapłaty wzajemnych zobowiązań, a jedynie transakcję analogiczną i o zbliżonym do fizycznej zapłaty charakterze ekonomicznym.
Sądy administracyjne podnoszą również, że w wyniku konwersji wierzytelności dochodzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej, a nie do gotówkowego podwyższenia kapitału zakładowego. Ponadto zdaniem sądów administracyjnych interpretacja art. 16 ust. 7 ustawy o CIT powinna być dokonywana w sposób ścisły.
Celem takiego podejścia jest zapobieżenie konsekwencjom pokrycia kapitału wierzytelnościami z tytułu pożyczek udzielonych przez udziałowca, np. uniknięcie sytuacji, w której Spółka nie wykazuje zysku podlegającego opodatkowaniu CIT, gdyż jest on przeznaczony na spłatę zobowiązań z tytułu odsetek od pożyczki. Takie i inne kontrargumenty względem stanowiska organów podatkowych zostały przedstawione m.in. w wyroku WSA w Szczecinie z 22 maja 2013 roku (sygn. I SA/Sz 905/12).
Podsumowując można stwierdzić, że stanowisko organów podatkowych w zakresie określania wartości kapitału zakładowego dla potrzeb niedostatecznej kapitalizacji jest w chwili obecnej korzystne dla podatników w porównaniu do bardziej rygorystycznego podejścia sądów administracyjnych. Zatem dopóki podejście organów podatkowych sprzyja podatnikom, warto rozważyć ubieganie się o interpretację indywidualną potwierdzającą sposób kalkulacji wartości kapitału zakładowego dla potrzeb niedostatecznej kapitalizacji.
Niemniej każda zmiana któregokolwiek z czynników decydujących o zastosowaniu i skali restrykcji niedostatecznej kapitalizacji powinna podlegać wszechstronnej analizie podatkowej również w kontekście nadchodzących zmian ustawy o CIT, na mocy których planuje się m.in. rozszerzenie definicji podmiotów kwalifikowanych zdefiniowanych w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61.
Justyna Nowicka, konsultant w Dziale Prawno-Podatkowym PwC