Przedsiębiorcy zawierają coraz częściej umowy ubezpieczenia ryzyka kupieckiego w celu zabezpieczenia zapłaty swoich należności od kontrahentów.
Zgodnie z warunkami wynikającymi z tych umów, w przypadku upływu okresu opóźnienia w zapłacie lub ogłoszenia upadłości dłużnika oraz po spełnieniu określonych w umowach ubezpieczenia warunków formalnych, ubezpieczyciel wypłaca ubezpieczonym przedsiębiorcom odszkodowanie.
Odszkodowanie takie może pokrywać całość niezapłaconej przez dłużnika wierzytelności lub tylko jej część.
Czasem warunkiem wypłaty odszkodowania jest przeniesienie wierzytelności na ubezpieczyciela, do wysokości wypłaconego na rzecz ubezpieczonego przedsiębiorcy odszkodowania.
Powstaje w takich wypadkach wątpliwość, czy wypłacone przez ubezpieczyciela odszkodowanie jest przychodem ubezpieczonego przedsiębiorcy.
Zdaniem organów podatkowych (zobacz np. interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 18 lipca 2012 r. – nr IPTPB3/423-148/12-5/KJ) odszkodowanie takie nie jest przychodem podatnika, jeżeli wcześniej podatnik kwotę należności wynikającą z danej transakcji zaliczył do przychodów należnych w momencie wystawienia faktury.
Wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela w celu zaspokojenia wierzytelności ubezpieczonego od ryzyka kupieckiego przedsiębiorcy powinna być potraktowana jako zapłata należności.
Czy sprzedaż wierzytelności jest dobrym rozwiązaniem dla wierzyciela?
Tą tezę potwierdzają przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie bowiem z art. 828 § 1 kc, jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania. Ubezpieczyciel w momencie spłaty wstępuje więc w prawa zaspokojonego wierzyciela w stosunku do kwoty wypłaconego odszkodowania.
Organy podatkowe taki sposób spełnienia świadczenia uznają za częściową spłatę zobowiązania. W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (analogicznie jest na gruncie ustawy o PIT) nie ma znaczenia, kto dokonał spłaty zobowiązania, w szczególności, że przychód należny z tego tytułu nie powstaje w momencie zapłaty, lecz z chwilą zaistnienia zdarzeń, o których mowa w ustawie, tj. np. w dniu wydania towaru, nie później niż w dniu wystawienia faktury.
Jednak taki sposób podatkowego rozliczenia kwoty z odszkodowania jest uzależniony od tego, czy w danej sytuacji podatnik nie zaliczył uprzednio do kosztów uzyskania przychodów kwoty należnej od dłużnika kierując się treścią art. 16 ust. 1 pkt 25, czy też art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o CIT (względnie art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o PIT).
Czy nieściągalne należności (wierzytelności) można zaliczyć do kosztów w PIT