Organ podatkowy zakwestionował podatnikowi wysokość kosztów uzyskania przychodu, wykazaną w zeznaniu za 2004 r. W tym roku podatnik dokonał wewnątrzwspólnotowego nabycia kilku samochodów osobowych. Złożył oświadczenie, że samochody były uszkodzone, dokonał ich naprawy i badań technicznych. Następnie w tym samym roku sprzedał pojazdy z zyskiem.
W zeznaniu nie wykazał innych źródeł przychodów poza uzyskanymi ze sprzedaży samochodów. Urząd skarbowy uznał zatem, że czynności polegające na zakupie samochodów osobowych w Belgii i ich sprzedaży w kraju stanowią działalność gospodarczą. Podatnik złożył odwołanie od decyzji określającej zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r.
Izba skarbowa utrzymała jednak decyzję w mocy. Podatnik skierował skargę do sądu. Zakwestionował fakt prowadzenia działalności gospodarczej. Nie zgodził się również z zakwestionowaniem przez organy podatkowe - jako kosztów podatkowych - nieudokumentowanych wydatków związanych z osiągnięciem przychodu ze zbycia samochodów.
WSA uchylił zaskarżoną decyzję. Sąd uznał, że narusza ona przepisy prawa materialnego, a konkretnie art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Konsekwencją naruszenia ww. przepisu było zaś naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 120, 122 i 187 § 1 Ordynacji podatkowej, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
Zgodnie z art. 22 ust. 1 updof, w brzmieniu obowiązującym w 2004 r., kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Niewątpliwie poprawne sporządzanie dokumentów i właściwe ich księgowanie obciąża podatnika. Jednak przepisy regulujące instrumentalne obowiązki podatkowe, w tym również dotyczące dokumentowania transakcji, co do zasady, nie mogą zmieniać reguł zaliczania poszczególnych wydatków do kosztów, chyba że taki skutek wynika wyraźnie z przepisów.
Sąd podkreślił, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera generalnej klauzuli, zgodnie z którą w przypadku braku dowodów księgowych na okoliczność poniesionych kosztów uzyskania przychodów lub też ich wadliwości poniesione wydatki nie stanowią kosztów w myśl art. 22 ust. 1 ustawy. Oczywiście w takim przypadku może się pojawić kwestia dowodzenia poniesionych kosztów, bo to podatnik jest zainteresowany w wykazaniu faktu poniesienia kosztów. Zdaniem sądu w przedmiotowej sprawie kwestia ta jednak pozostaje bez znaczenia. Organy podatkowe nie zakwestionowały bowiem faktu poniesienia, a jedynie fakt zaliczenia wydatków do kosztów podatkowych.
Organy podatkowe zastosowały swoistą sankcję podatkową, która nie ma swojego normatywnego odzwierciedlenia, a zatem naruszyły art. 120 Ordynacji podatkowej.
Sąd wskazał, że w szczególnych przypadkach ustawodawca przewiduje sankcje w postaci odmowy zaliczenia wydatków do kosztów podatkowych ze względu na brak dokumentacji. Jako przykład należy wskazać art. 23 ust. 5 updof. Zgodnie z nim przebieg pojazdu, o którym mowa w art. 23 ust. 1 pkt 36 i 46 updof, powinien być, z wyłączeniem ryczałtu pieniężnego, udokumentowany w ewidencji przebiegu pojazdu potwierdzonej przez podatnika na koniec każdego miesiąca. W razie braku tej ewidencji wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu używania samochodów na potrzeby podatnika nie stanowią kosztu uzyskania przychodów.
W przypadku braku danych niezbędnych do określenia prawidłowej podstawy opodatkowania organy podatkowe powinny rozważyć ustalenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. Ustaleniu w drodze oszacowania podlega podstawa opodatkowania, a zatem również jej poszczególne składniki - przychody oraz koszty ich uzyskania.
oprac. Wiesława Moczydłowska
ekspert w zakresie podatków i rachunkowości