Ogólna zasada dotycząca dopuszczalności zaliczania po stronie kosztów uzyskania przychodów różnego rodzaju wydatków, poniesionych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą, kładzie nacisk na celowość wydatkowanych przez podatnika środków. Zarówno na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako: ustawa o PDOF), jak i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako ustawa o PDOP), do kosztów uzyskania przychodów zakwalifikować można koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródeł (zob. odpowiednio przepisy art. 22 ust. 1 ustawy o PDOF oraz art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP).
Wyjątek od powyższej zasady stanowią wydatki, wprost wyłączone przez ustawodawcę z kosztów uzyskania przychodów. Katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów został określony odpowiednio w art. 23 ust. 1 ustawy o PDOF oraz w art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP.
Decydującym czynnikiem pozwalającym na zaliczenie danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów jest, zgodnie z powyższymi uwagami, poniesienie go w celu osiągnięcia przychodów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czemu towarzyszyć powinna racjonalność działań oraz adekwatność podjętych środków.
Monitor Księgowego – prenumerata
50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online
Ponadto, jak niejednokrotnie wskazują organy podatkowe, podatnik odnosząc ewidentne korzyści z dopuszczalności zmniejszenia o dany koszt osiągniętych przychodów od podstawy opodatkowania, zobowiązany jest wykazać, w oparciu o zgromadzone dowody, istnienie związku pomiędzy poniesieniem kosztu, a obiektywną możliwością osiągnięcia przychodu. Uznaje się, iż to na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia, iż określony wydatek stanowi koszt uzyskania przychodów. W związku z powyższym, uznanie określonego wydatku za koszt podatkowy dozwolone jest jedynie wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń, ponad wszelką wątpliwość przyjąć można, iż wydatek został faktycznie poniesiony, jak również jest celowy i racjonalny (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12.08.2015 r., znak IBPB-1-3/4510-108/15/SK).
Podatnicy powinni wykazać się szczególną starannością podczas gromadzenia dowodów dokumentujących poniesienie kosztów i wykonanie usług o charakterze niematerialnym. Usługi te stanowią jeden z głównych obszarów ryzyka w kontekście prawdopodobieństwa wystąpienia nieprawidłowości podatkowych oraz potencjalnych skutków ich wystąpienia (zob. Krajowy Plan Działań Administracji Podatkowej 2015). Dlatego też transakcje dotyczące świadczenia usług niematerialnych stanowią przedmiot zainteresowania ze strony podmiotów kontrolujących. Pod pojęciem usług o charakterze niematerialnym należy rozumieć przede wszystkim usługi doradcze, księgowe, badania rynku, usługi prawne, reklamowe, szkoleniowe, a także usługi zarządzania i kontroli lub usługi przetwarzania danych.
Wskazać należy, że przepisy ustaw o podatkach dochodowych nie wprowadzają szczególnych wytycznych dotyczących dokumentowania wydatków związanych z nabywaniem usług niematerialnych. Jednakże, w świetle stanowiska prezentowanego przez organy podatkowe i sądy administracyjne, dokumentowanie dla celów podatkowych kosztów nabycia usług o charakterze niematerialnym za pomocą faktur oraz umów zawartych ze świadczeniodawcą, okazuje się być niewystarczające.
Zaliczenie w poczet kosztów podatkowych wydatków związanych z realizacją usług niematerialnych wymaga również przedstawienia konkretnych materialnych dowodów poświadczających fakt wykonania tych usług (zob. wyrok WSA we Wrocławiu z 12.04.2011 r., sygn. akt I SA/Wr 364/11). Podkreśla się przy tym, iż na podatniku spoczywa ciężar wykazania czy usługi niematerialne zostały rzeczywiście wykonane, jakiego rodzaju czynności przedsięwziął usługodawca oraz czy ich celem było uzyskanie przychodu, a także, że wykonał je podmiot, na rzecz którego uiszczono zapłatę (por. wyrok NSA z 8.11.2011 r., sygn. akt II FSK 1048/10).
W celu sprostania wymogom wykreowanym przez praktykę orzeczniczą, podkreślającą konieczność udowodnienia aspektu zrealizowania usługi, podatnik powinien zatroszczyć się o zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji materialnej. W tym zakresie pomocne może okazać się sporządzanie i archiwizowanie sprawozdań i raportów, przygotowywanie opinii i analiz oraz innych dokumentów zawierających informacje dotyczące podjętych, w ramach wykonywanych usług, czynności (zob. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 26.09.2011 r., znak ILPB3/423-270/11-4/EK). Dowiedzeniu wykonania usługi służyć może również dokumentacja zdjęciowa, korespondencja, a nawet rejestr bilingów telefonicznych. Niemniej jednak, w zależności od specyfiki sprawy, podatnik w celu zabezpieczenia swych interesów, może posługiwać się również innymi dowodami, o ile tylko wskazywać będą one wskazywać na fakt wykonania usługi.
Aleksandra Kołc, konsultant w ECDDP Sp. z o.o.