Aby ocenić, czy dany wydatek jest kosztem uzyskania przychodu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT należy wziąć pod uwagę cały logiczny ciąg zdarzeń, który do tego wydatku prowadził. Należy zbadać racjonalność działania podatnika, biorąc pod uwagę uwarunkowania społeczno-gospodarcze i ekonomiczny sens podejmowanych działań.
Przyjąć należy, że - co do zasady - każde racjonalne przedsięwzięcie zmierzające do zapobieżenia powstaniu ujemnych skutków ekonomicznych (strat) powinno być postrzegane jako prowadzące do zachowania, zabezpieczenia źródła przychodów, a związane z tym koszty, jako koszty uzyskania przychodu.
Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25 września 2012 r., (sygn. III SA/Wa 1049/12).
Odstąpienie od niekorzystnej umowy
Sprawa dotyczyła spółki, która udostępniała swoim klientom filmy w ramach usługi VOD. Spółka ma prawo do udostępniania filmów na podstawie umów licencyjnych zawartych z studiami filmowymi (dalej: licencjodawcy). Umowy przewidują obowiązek licencjonowania znacznej ilości filmów. Okazało się jednak, że spółka ponosi z tytułu tych umów straty.
Kary i odszkodowania za odstąpienie od niekorzystnej umowy nie są kosztem
Klienci nie korzystają bowiem z usług VOD w zakresie, który pozwoliłby pokryć koszty zakupu i licencji. W związku z tym spółka postanowiła rozwiązać część zawartych umów licencyjnych, w drodze porozumienia z licencjodawcami. Na ich mocy strony ustaliły, że rozwiązanie umowy odbędzie się w zamian za określone świadczenia spółki na rzecz licencjodawcy, w tym m.in. opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Opłata ta wypłacana jest niezależnie od innych zobowiązań finansowych spółki wobec danego licencjodawcy.
Należy nadmienić, że w przypadku jednostronnego zerwania umowy licencyjnej (bez zgody licencjodawcy), spółka ponosiłaby istotne obciążenia finansowe z tytułu odpowiedzialności za takie działanie, których łączna wartość znacznie przewyższa sumę opłat za rozwiązanie umów wynegocjowanych w porozumieniach.
Na tle tak przedstawionego stanu faktycznego spółka zwróciła się do organu podatkowego z wnioskiem o interpretację indywidualną, w którym wnosiła o potwierdzenie, że wydatki poniesione tytułem opłaty za rozwiązanie umowy mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Korzyści z uchwały
Przedstawiając własne stanowisko spółka wskazała, że jej zdaniem ponoszona przez spółkę na podstawie porozumień o rozwiązaniu opłaty mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe.
W uzasadnieniu wskazał, że „odszkodowanie” poniesione z tytułu rozwiązania umów licencyjnych zostało poniesione w celu wycofania się spółki z zawartej umowy i jako nie spełniające przesłanek wymienionych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie może być uznane za koszty uzyskania przychodów.
W przedmiotowej sprawie spółka poniosła ryzyko gospodarcze decydując się na zawarcie umów, których zapis nie przewidywał możliwości wcześniejszego ich rozwiązania z inicjatywy spółki, nawet jeśli okazuje się, że jest to dla niej nieopłacalne i generuje większe koszty niż osiągany przychód. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie, poniesienia kosztów stanowiących efekt podjętego ryzyka gospodarczego podatnik nie może sobie rekompensować za pomocą przepisów podatkowych.
Umowne odszkodowanie dla pracownika za rozwiązanie umowy o pracę a koszty pracodawcy
Po wyczerpaniu toku instancyjnego spółka wniosła skargę do WSA, który uchylił zaskarżoną interpretację.
WSA stwierdził, że aby ocenić, czy dany wydatek jest kosztem uzyskania przychodu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, należy wziąć pod uwagę cały logiczny ciąg zdarzeń, który do tego wydatku się przyczynił. Należy zatem zbadać, w jakim celu została zawarta umowa, dlaczego ją rozwiązano, oraz jakiego rodzaju koszty się z tym wiążą (w analizowanej sprawie było to odstępne).
Nie sposób, oceniając działalność podatnika, nie brać pod uwagę uwarunkowań społeczno-gospodarczych, czyli okoliczności zaistniałych w trakcie trwania umowy. W tym wypadku była to nieopłacalność przedsięwzięcia i brak popytu na usługi oferowane przez spółkę.
W tym miejscu należy również przywołać tezy z uchwały NSA z 25 czerwca 2012 r. (sygn. II FPS 2/12), w której poszerzony skład NSA orzekł, że „działając w warunkach rynkowych podatnik musi podejmować racjonalne z jego punktu widzenia, oparte na analizach i kalkulacjach działania zmierzające do możliwie największej efektywności ekonomicznej. Działania te polegać mogą na dokonywaniu różnych oszczędności, pomniejszaniu kosztów, wydatków i minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności, czy też eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć. Gdyby podatnik działań takich nie podejmował, mógłby nie sprostać konkurencji, a prowadzona przez niego działalność mogłaby stać się nierentowna, tym samym zagrożone byłoby źródło przychodów jakim jest prowadzenie działalności gospodarczej w jej całokształcie. W tym sensie co do zasady każde tego rodzaju przedsięwzięcie zmierzające do zapobieżenia powstaniu takich sytuacji powinno być postrzegane jako prowadzące do zachowania, zabezpieczenia źródła przychodów, a związane z tym koszty, jako koszty uzyskania przychodu w rozumieniu art. 15. ust. 1 ustawy o CIT.”
W ocenie WSA działania, które wskazuje we wniosku o interpretację spółka, mają na celu zapobieżeniu strat i powinny być w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, uznane za koszty uzyskania przychodu.
Opracowanie opisu orzeczenia: Zespół Zarządzania Wiedzą działu prawno-podatkowego PwC